Bill Gates frustreert de energietransitie, met zijn goeie fatsoen
Microsoft-miljardair Bill Gates maakt zich samen met zijn vrouw Melinda als ware techfilantroop sterk voor een betere wereld, voor iedereen. Op het vlak van duurzame energie blijft hij zichzelf daarbij in de voet schieten.
Via de Bill & Melinda Gates Foundation zet Bill zijn vermogen, netwerk en charisma in om behandelbare infectieziekten, ondervoeding, analfabetisme en (energie)armoede in de hele wereld uit te bannen.
De private stichting behoort, met $ 40 mrd op de balans, tot ’s werelds grootste filantropische instellingen. Met de pragmatische Bill Gates aan het roer is de stichting bovendien effectiever in de aanpak van de grote wereldproblemen dan veel charitatieve organisaties die op externe donaties drijven. Gates investeert in nieuwe vaccins, landbouw- en watertechnologie én brengt die ontwikkelingen naar de gebieden waar ze het meest nodig zijn. Net als met Microsoft gaat Gates ook hier voor schaalbare oplossingen die handelingsperspectief bieden aan de mensen die zijn steun genieten.
Tijdens het werk voor de stichting kwam Gates tot de conclusie dat met een overvloed aan goedkope (duurzame) energie alle andere wereldproblemen makkelijker oplosbaar zijn. Het kapitaal van de Bill & Melinda Gates Foundation gaat nog steeds primair naar gezondheidsprojecten maar buiten de stichting om heeft Gates nu ook potjes voor energiestartups. Daarnaast is hij grondlegger van de Breakthrough Energy Coalition.
Doorbraakcoalitie voor goedkope duurzame energie
De 20+ techfilantropen van de Breakthrough Energy Coalition, o.a. ook Mark Zuckerberg, Jack Ma (Alibaba), Richard Branson en Masayoshi Son (Softbank), zetten hun netwerk en kapitaal in voor energieonderzoek in de vroegste fase. Met financiering voor topuniversiteiten steunen ze de ontwikkeling van revolutionaire energieconcepten. Zo hoopt de coalitie de 1,3 miljard mensen die nu nog ‘in het donker leven’ snel toegang te bieden tot betaalbare schone elektriciteit.
De hoofdmantra van Gates en zijn Breakthrough Coalition is dat forse onderzoeksinspanningen en -financiering binnen 15 jaar een doorbraaktechnologie op zullen leveren. Die concurreert dan, zonder subsidie, alle fossiele bronnen razendsnel uit de markt.
Tegelijkertijd is de boodschap dat windenergie en zonnepanelen niet de oplossing zijn, zeker niet voor opkomende economieën als Afrika. Gates herhaalde dit standpunt recent tijdens zijn Nelson Mandela Lecture: “Er is vooral geïnvesteerd in microgrids met zonnepanelen. Deze aanpak voorziet in basisbehoeften maar neemt de noodzaak van grootschalige elektriciteitsproductie en echte elektriciteitsnetten niet weg.”
De beide boodschappen samen zijn, zeker door tegenstanders van hernieuwbare energie, al snel vertaald tot: Bill Gates vindt de huidige windenergie en zonne-energie zinloos. Dat is niet wat hij zegt maar hij roept wel op om de overheidsbudgetten voor duurzame energie te gebruiken voor onderzoek en innovatie, in plaats van voor de bouw van wind- en zonneparken. Ook dat is contraproductief in zijn streven naar betere leefomstandigheden in ontwikkelingslanden.
Wel aardwarmte en stuwmeren, geen zonnepanelen
Het streven van de doorbraakcoalitie is fantastisch maar het blijft wel een streven. Ook met miljarden aan onderzoeksfinanciering voor de beste wetenschappers is 15 jaar een kort tijdsbestek om een volledig nieuw energieconcept uit de grond te stampen én breed te implementeren. Onderzoek is belangrijk maar biedt geen garanties. Als iemand als Bill Gates oproept tot heroverweging van overheidsbudgetten dan heeft dat een enorme impact. En als die oproep gebaseerd is op foute aannames dan is die impact negatief.
Natuurlijk is het niet goed genoeg om Afrika in ontwikkeling maar ‘een beetje’ energie te gunnen. De huidige westerse stroomnetten zijn echter ook geleidelijk ontstaan uit tientallen kleine microgrids, met generators die per stad enkele honderden gloeilampen van stroom voorzagen. Microgrids kun je koppelen tot grotere netwerken. Waar het stroomnet in westen een eeuw geleden evolueerde rond centraal geproduceerde kolenstroom is de beschikbare energiemix nu veel breder.
Zeker in het zonnige Afrika is de bouw van grote zonne-energieprojecten een voor de hand liggende strategie om duurzame en betaalbare elektriciteitsvoorziening op te bouwen. Daarnaast waait het ook in opkomende economiën; Mexico bouwt het goedkoopste windpark ooit. Met 3 dollarcent per kilowattuur kan daar nu al geen gascentrale tegenop.
“Dat klopt alleen in de super-narrow sense dat de kapitaalskosten per opgewekte kilowattuur, als het waait, lager zijn”, wierp Gates, in een interview met Tech Insider van februari dit jaar, tegen. “Ik zoek een energiewonder dat 24 uur per dag goedkopere stroom levert dan fossiele energiecentrales.” In zijn Nelson Mandela Lecture oppert Gates dat overheden in Oost-Afrika moeten investeren in waterkracht en aardwarmte. “Dat zijn duurzame én betrouwbare energiebronnen.”
De achterhaalde noodzaak van must run-energiecentrales
In 2014 werkte Gates aan beleid rond energiearmoede, samen met skeptical environmentalist Bjørn Lomborg. Destijds zagen beide heren het als oneerlijk om opkomende economieën de voordelen van goedkope fossiele energie te onthouden. Of dat nog steeds de lijn is die Gates volgt is onduidelijk. De claim over geothermie en waterkracht geeft in ieder geval aan dat hij een grote rol blijft zien voor baseload-energiecentrales.
Juist die baseloadcentrales hebben het in landen waar de energietransitie al ver gevorderd is erg moeilijk. Een kolencentrale verdient goed als hij zijn stroom 24 uur per dag en 365 dagen per jaar tegen een mooie prijs kan verkopen. Dat lukt niet als de concurrentie van windturbines en zonnepanelen groeit. De marginale kosten per geleverde kilowattuur van een windpark zijn altijd lager dan de kosten van een kilowattuur kolenstroom.
Oudere bruinkool-, steenkool- en kerncentrales zijn überhaupt niet flexibel genoeg om de productie aan te passen op het aanbod van wind- en zonnestroom. Voor modernere kolencentrales hakt het op- en afregelen van het vermogen flink in de businesscase. Europese energiegiganten als Vattenfall, Eon en RWE schreven de laatste jaren miljarden af op hun conventionele elektriciteitscentrales. Ook de benuttingsgraad van de Chinese kolencentrales keldert nu China steeds meer windparken en zonnepanelen aan zijn net koppelt.
Opschalen en verbeteren forceert de echte doorbraak
Net zoals Afrika het tijdperk van de vaste telefoonlijnen heeft overgeslagen, kan het ook de bouw van een traditioneel energiesysteem overslaan. Voor het buitengebied is een lokaal stroomnet met veel zonnepanelen, enkele windmolens en een set accu’s zo gek nog niet. Daarop doen woningen en scholen maar ook supermarkten en kantoren het prima.
Grote steden en industrie kunnen inderdaad niet zonder stevige stroomverbindingen, daarin heeft Gates gelijk. Deze steden moeten alleen niet 15 jaar wachten op het gehoopte energiewonder van de doorbraakcoalitie. Windparken en zonnecentrales leveren, aangevuld door waterkracht, biomassa en aardwarmte, nu al een betrouwbare energievoorziening. Met opslag van energie in zonnewarmtebuffers, stuwmeren en accu’s is de energiezekerheid nog groter. Dan is de rol van conventionele kern- of kolencentrales snel uitgespeeld. Al deze technologie is beschikbaar en benadert in de huidige vorm de prijs van fossiele energie. Met nog eens 15 jaar doorontwikkeling kan daar geen doorbraaktechnologie tegenop.
Imagecredit: Kjetil Ree, via Wikimedia Creative Commons
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Ontdek meer van WattisDuurzaam.nl
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Wanneer je bakken, serieuze bakken eigen’ geld aan leuke hobby’s uitgeeft wil je wel wat waar voor je geld en Bill Gates heeft prima door dat we het niet gaan redden met alleen wind en zon. Daar zitten nu eenmaal natuurkundige grenzen qua bijdrage aan de stroomvoorziening en dan hebben we het nog niet over alle energieverbruik die niet op stroom is gebaseerd (vliegtuigen, staalproductie, verwarming gebouwen e.d.).
De ingenieursvereniging KIVI heeft enige jaren geleden een zeer leesbare publicatie uitgegeven (De Rekening Voorbij) waarin de beperkingen van zon- en windenergie inzichtelijk gemaakt worden voor de NL-situatie.
Blijkbaar heeft Gates zich uitstekend laten informeren over de (on)mogelijkheden van duurzame bronnen.
De KIVI-publicatie staat op internet: https://www.kivi.nl/media/Techniekpromotie/Thema…/derekeningvoorbij_D2_(3).pdf
Om eerlijk te zijn snap ik Bill Gates wel. Ik heb een paar jaar in Afrika gewoond en gewerkt, en juist vanuit die ervaring onderschrijf ik wel wat Gates noemt. Een van de grote punten voor de ontwikkeling van Afrika is stap om zelf op industriële schaal te kunnen produceren; en daarvoor heb je een betrouwbare, stabiele en grootschalige energiebronnen nodig. Je kan moeilijk pas de fabriek aanzetten als de zon voldoende schijnt.
Omdat de uitrol van grootschalige electriciteit de afgelopen decennia nogal langzaam van ging zijn er talloze bedrijfjes ingesprongen om de bevolking met kleine setjes aan licht en USB-opladers te helpen. En meestal is dat een paneeltje per huishouden, maar zelden een heel microgrid. Die kleine systeempjes zijn prachtig voor huiswerk maken e.d., maar er is meer nodig.
Je ziet hier en daar wel solar en hydroprojecten gebouwd worden; maar dat is vooralsnog maar een heel klein beetje op wat er nodig is, zeker omdat de vraag nog veel harder stijgt. Bovendien heb je vaak te maken met politieke instabiliteit & spanningen, grote afstanden en gebrekkige infrastructuur. Neem DRC als voorbeeld; dat is een gebied ter grootte van heel West-Europa (van Spanje tot aan Wit-Rusland) met 2500 km aan asfalt in totaal. Er zijn landen waar de infrastructuur dat veel beter is, dus de vergelijking is niet helemaal eerlijk, maar het geeft wellicht wel een beeld dat het in praktijk wel iets complexer is dan het lijkt.
@Peter van Schaik: ik geloof je graag dat infrastructuur neerzetten in (de armere delen van) Afrika een lastige klus is. Wat ik alleen niet begrijp, is dat jij (en Bill Gates met je, toegegeven) aan lijkt te nemen dat het makkelijker is om een paar grote centrales neer te zetten dan een heleboel kleinere. En in het geval van Gates moeten dat dan blijkbaar ook nog centrales zijn die technieken gebruiken die nu überhaupt nog niet bestaan. Waarom zou dat in vredesnaam makkelijker zijn dan decentrale oplossingen? Loop je met grote, centrale oplossingen niet het risico dat er helemaal niets van de grond komt? Financiering, de benodigde technische know-how, onderhoud, distributie van electriciteit – het lijkt me grootschalig allemaal nog veel ingewikkelder dan kleinschalig, in een land als DRC..
Als het in de afgelopen (zeg) vijftig jaar niet gelukt is om in grote delen van Afrika een stabiel electriciteitsnet neer te zetten op basis van grote centrales, waarom zou dat de komende 15 jaar dan wel lukken. Is de grote aantrekkingskracht van decentraal (en hernieuwbaar) juist niet dat je per dorp slechts een vrachtwagen met zonnepanelen en een of twee mensen op MBO-niveau nodig hebt om althans een begin te maken met een stabiele electriciteitsvoorziening? Vanuit dat begin kan de zaak langzaam evolueren. Vanaf een (grote) afstand lijkt me dat kansrijker dan wachten op een doorbraaktechnologie uit het Westen.
Ben benieuwd naar je visie!
Helemaal eens @David Bakker! Net zoals Afrika het tijdperk van de vaste telefoonlijnen heeft overgeslagen, kan het ook de bouw van een traditioneel energiesysteem overslaan.
Wij hebben onze welvaart voor een groot deel te danken aan een elektriciteitssysteem gevoed door olie, kolen en gas waarvan de uitstoot een dramatische impact heeft in ontwikkelingslanden.
Elektriciteit is een eerste levensbehoefte. Naast eten, dak boven het hoofd, kleding, onderwijs, gezondheidszorg. Desondanks zijn er veel plaatsen in de wereld waar mensen niet over elektriciteit beschikken en hierdoor worden geremd in hun ontwikkelingsmogelijkheden.
Door directe toegang tot duurzame elektriciteit krijgt iedereen de beschikking over deze schone, schaalbare en betaalbare vorm van energie gemaakt door een gigantische gratis kernfusiecentrale die al sinds mensenheugenis draait zonder onderhoud.
Dus inderdaad ‘niet wachten op een energiewonder’, dat bestaat al!