Bij de start van dit decennium beschreef ik 20 prille ontwikkelingen in energie en klimaat waarvan ik hoopte dat we ze tegen 2030 als volkomen normaal zouden beschouwen. Inmiddels zijn we halverwege de jaren ’20. Tijd voor een update.
Waar kijken we in 2030 niet van op?
In de jaren ’10 werden (offshore) windturbines, LED-lampen, zonnepanelen en elektrische auto’s zo betaalbaar dat we ze nu ‘gewoon’ vinden. De klimaat- en energietransitie heeft nog veel meer van zulke successen nodig.
Vijf jaar geleden noemde ik in dit artikel 20 kanshebbers. Hieronder kijk ik voor alle 20 hoe het er nu, halverwege de jaren ’20, mee staat. De 6 ontwikkelingen met groene kaders liggen wat mij betreft op schema om inderdaad gangbaar te zijn in 2030, 8 ontwikkelingen (geel) heb ik vast gepromoveerd tot belofte voor de jaren ’30 en 6 ontwikkelingen (grijs) lijken een dood spoor.
Kanshebbers in energieproductie
1.Drijvende offshore windparken
Origineel (2020): Nu betaalbare stroom uit offshore wind wereldwijd in de picture staat, willen ook landen met een steilere kustlijn meeprofiteren. Turbines op drijvers bieden uitkomst. Welk land pakt de primeur voor het eerste dobberende offshore windpark zonder subsidie?
Update (2025): Bij elkaar draaien er nu enkele honderden megawatts aan drijvende windturbines, met het Noorse Hywind Tampen (
88 megawatt) als grootste operationele project. Gigawatts zitten in de
pijplijn maar gezien de doorlooptijd en het afgezwakte momentum voor reguliere
fixed bottom offshore wind voorzie ik weinig extra operationele capaciteit in 2030. Daarmee vrijwel zeker ook in 2030 nog steeds een hoopvolle ontwikkeling.
2.Nieuwbouw van kerncentrales
Origineel (2020): Kernenergie had een succes van de jaren ’10 kunnen zijn. Dat is het in de VS en Europa niet geweest. Hopelijk zijn we de vertragingen en kostenoverschrijdingen eind jaren ’20 vergeten en smaken de probleemprojecten van vandaag alsnog naar meer in de jaren ’30.
Update (2025): Geen enkele energiebron heeft sinds 2020 meer politieke meewind gehad dan kernenergie. Afgezien van in China – dat ook in de jaren ’10 al lekker aan het bouwen was – zijn er echter niet of nauwelijks nieuwbouwprojecten gestart. Onder meer Polen en Tsjechië lijken wel dichtbij. Nederland, Frankrijk en Groot-Britannië zouden voor 2030 tot een investeringsbeslissing kunnen komen maar de tijd om de bouw dit decennium nog te starten begint te dringen.
3.Zonnekrachtcentrales
Origineel (2020): Zonnehitte concentreren om een stoomturbine aan te drijven is geen noviteit. Het succes van zonnepanelen zat succes voor dit bewezen concept in de weg. De tijden zijn echter veranderd. De voordelen van zonnekrachtcentrales tellen in de jaren ’20 zwaarder.
Update (2025): Hoewel er enkele concentrated solar power-centrales gerealiseerd zijn de afgelopen jaren is de achterstand op fotovoltaïsche zonnepanelen alleen maar toegenomen. Voor (uitgestelde levering van) zonnestroom hebben zonnepanelen en accu’s CSP definitief verslagen. Voor industriële (hoge temperatuur) toepassingen van CSP is elektrisch verwarmen inmiddels de logischer optie. CSP zal op zijn best een niche blijven, en gelukkig kunnen we zonder.
4.CO2-negatieve bio-energie
Origineel (2020): Bio-energie heeft de publieke opinie tegen maar kan van grote waarde zijn in de strijd tegen klimaatverandering. Er zijn met biomassa verschillende kansen om meer CO2 uit de lucht te onttrekken dan er bij de verbranding van de biomassa vrijkomt. Die moeten we grijpen.
Update (2025): Gebruik van biomassa voor de productie van elektriciteit en/of warmte is er niet populairder op geworden de afgelopen 5 jaar. De kans is daarmee klein dat
bio energy carbon capture & storage (BECCS) in 2030 een rol van belang speelt. Dat geldt evengoed voor
direct air capture van CO2, dat (
ten onrechte?) veel meer aandacht genoot sinds 2020. In onder meer Scandinavië en Canada blijft biomassa een belangrijke energiebron én hier zitten grote CO2-opslagprojecten in de pijplijn. Daarmee hou ik hoop dat BECCS later deze eeuw alsnog zijn rol pakt in de klimaattransitie.
Kanshebbers in systeemintegratie
5.Europese eenwording op spanning
Origineel (2020): Windparken zijn elkaars grootste concurrent. Als Nederlandse windparken goed draaien, draaien Duitse en Deense parken ook goed. Om dan nog van waarde te zijn, moet de de windstroom verder het achterland in. Via dikke stroomsnelwegen, over land en over zee.
Update (2025): De uitbouw van interconnectie tussen Europese landen zet sterk door.
Verschillende projecten
kwamen de afgelopen 5 jaar in bedrijf en er
zijn vele
nieuwe plannen
aangekondigd. Dat betekent niet dat er nog een tandje bij mag. Net als binnen de landsgrenzen, houdt ook de uitbouw van het Europese elektriciteitsnet de nieuwe opwek en elektriciteitsvraag niet bij. Interconnectie is echter volwassen genoeg om het nu al als gewoon te beschouwen.
6.Elektrische auto’s als thuisaccu
Origineel (2020): Rond 2030 rijdt er, uitgaande van 2 miljoen elektrische auto’s en 50 kWh per wagen 50 keer meer opslagcapaciteit rond in Nederland dan de Australische ‘Big Battery’ bevat. Met bidirectionele laadpalen komt dan zo’n 100 GW aan regelvermogen beschikbaar.
Update (2025): Met de opmars van grote accu’s op wielen, de toegenomen volatiliteit in elektriciteitsprijzen, volslagen netcongestie en de interesse voor dynamische contracten zijn er aanleidingen voor bi-directioneel laden in overvloed. Helaas schiet het met overige randvoorwaarden totaal niet op. In plaats daarvan klungelen steeds meer mensen met thuisaccu’s, waarmee je wel bi-directioneel kan laden maar niet kunt rijden. Zonde van alle kostbare materialen. Nog steeds hoop dat er ergens in Brussel verstandige mensen werken die vehicle to grid alsnog afdwingen begin jaren ’30.
7.Lauw water en warmtepompen
Origineel (2020): Warmtepompen zijn voor veel woningen het beste alternatief voor aardgas. Warmte onttrekken uit oppervlaktewater, waterleidingen, riolering of een miniwarmtenet gaat (zeker op echt koude dagen) nog net wat efficiënter en geruislozer dan uit de buitenlucht.
Update (2025): Hier thuis is een deel van de stadswarmte teruggewonnen en opgewaardeerde
restwarmte uit rioolwater. De Unie van Waterschappen
spreekt van 110 operationele projecten met aquathermie en nog eens 140 in ontwikkeling, en een potentie van 50% van de totale Nederlandse warmte- en koudevraag. Toch hoor je weinig meer van Teo en Tea (Thermische Energie uit Oppervlaktewater en Afvalwater). Pas als iets of iemand against all odds de totaal
stilgevallen ontwikkeling van collectieve warmteprojecten weet te reanimeren, kunnen Teo en Tea alsnog doorbreken.
8.Hout als alternatief voor staal en beton
Origineel (2020): De komende jaren gaan er miljarden mensen extra in steden wonen. Dat kan in flats opgetrokken uit CO2-intensief staal en beton. Het kan ook in gebouwen die goeddeels bestaan uit hout. Gebouwen waarin juist CO2 is vastgelegd.
Update (2025): Als bouwers en projectontwikkelaars kiezen voor hout als belangrijkste constructiemateriaal voor woontorens, kantoren en grondgebonden woningen, staat dat nog steeds prominent in de titel van het persbericht. Het aantal persberichten met hout in de titel is echter dermate groot om er niet meer van op te kijken. Standaard zal houtbouw ook in 2030 nog niet zijn maar gewoon is het nu al. Nu op naar een groot martkaandeel.
9.Overschotstroom en proceswarmte
Origineel (2020): Met de groei van wind- en zonnestroom, zal de CO2-uitstoot van elektriciteit sterk afnemen en prijs meer gaan variëren. Veel industriële processen die nu nog warm gestookt worden met aardgas, kunnen gedeeltelijk of geheel overschakelen op elektrische warmte.
Update (2025): De eerste serieuze industriële warmtepompen en e-boilers zijn in bedrijf. Tientallen goed gefinancierde startups ontwikkelen wereldwijd betaalbare hoge-temperatuur warmtebuffers. Netcongestie en algehele malaise in de industrie zal de ontwikkeling vertragen maar elektrificatie van proceswarmte houdt potentie om gewoon te zijn in 2030.
10.De accu die waterstof produceert
Origineel (2020): In de jaren ’20 zijn overschotten wind- en zonnestroom veel te klein voor grootschalige waterstofproductie. Vraagsturing en accu’s zijn in voorlopig beter. Een accu die óók waterstof kan produceren, is in de tussenfase misschien de ideale oplossing.
Update (2025): De TU-Delft spin-off Battolyser realiseerde in 2023 een eerste pilot en haalde recent vers werkkapitaal uit de markt. De in 2022
aangekondigde fabriek met 1 gigawatt aan productiecapaciteit, die medio 2024 zou openen, bleek echter net zo’n natte wind als alle megalomane intenties rond waterstof. Zorgelijker is dat Battolyser na 10+ jaar ontwikkeling steeds de enige lijkt die werkt aan deze elegante combinatie van accu-opslag en elektrolyse. Het uitblijven van copycats tempert de hoop dat deze techniek bepalend zal zijn in de transitie, maar die hoop is nog niet vervlogen.
Kanshebbers in consumentengedrag
11.Vlees als de nieuwe kokosmelk
Origineel (2020): Veel vlees is niet goed voor ons en draagt sterk bij aan klimaatverandering. Een dag zonder is in 2020 al niet gek meer. Misschien zien we vlees over 10 jaar als kokosmelk. Het voegt aan vele gerechten echt iets toe maar bij meer dan 2x per week komt het je neus uit.
Update (2025): Het aanbod aan vegetarische gerechten in restaurants, recepten in kookboeken en online en vleesvervangers in supermarkten was nog nooit zo groot, divers en lekker als in de afgelopen 5 jaar. De argumenten om minder vlees te consumeren waren nog nooit zo divers, sterk en duidelijk als de afgelopen 5 jaar. Toch willen wij gewoontedieren het niet weten. In 2023 stemde 21% van de kudde de vlees- en zuivellobby de Eerste Kamer in.
12.De herontdekking van de buurlanden
Origineel (2020): 2019 was het jaar van de vliegschaamte. Maar vliegen is het punt niet. Het probleem is vaak en ver reizen terwijl dat nog niet duurzaam kan. Wie in de jaren ’20 de EU uit wil, kan naar prachtig Schotland. Dichter bij huis zijn ook de Ardennen en Beieren prachtig.
Update (2025): Net zoals het groeiende aanbod en de groeiende verkoop van vleesvervangers nog nauwelijks resulteert in minder vleesconsumptie, zo slaat ook het toegenomen aanbod en gebruik van internationale treinreizen nog geen deuk in het vliegverkeer. De coronapandemie deed dat natuurlijk wel, maar
dat effect is allang vervlogen.
13.De elektrische fiets van de zaak
Origineel (2020): Wie de leasebak met plofmotor één op één inruilt voor een leasebak met accu laat een kans liggen. Een elektrische fiets voor dagelijks verkeer en de oude benzineslurper achter de hand voor als het vies regent of je grotere boodschappen doet, is duurzamer en gezonder.
Update (2025): Ook hier blijkt dat consumentengedrag veranderen taai is. De verkoop van elektrische fietsen liep sinds 2020 uitermate fantastisch maar tijdens de spits staat de e-bike in de schuur en de heilige koe in de nog altijd groeiende file. Met inmiddels
ruim 6 miljoen e-bikes en e-scooters in Nederland moeten toch enkele verstokte filerijders op het idee komen om
langs de file te rijden? Als dat andere filerijders – die ook een elektrische fiets in de schuur hebben – inspireert, kan het alsnog snel gaan. Hoogstvermoedelijk echter niet meer voor 2030.
14.Aardgasvrij zoeken op Funda
Origineel (2020): Bij de meeste huizenzoeksites kun je al filteren op Energielabel, al zal dat geen veelgebruikte optie zijn. In de jaren ’20 wordt een comfortabel huis dat al ‘af’ is en dus geen fossiele brandstof meer verstookt een verkoopargument. Zeker in een minder overspannen markt.
Update (2025): Gezien de gascrisis van 2022 en 2023 ging ik ervan uit dat dit al lang en breed geregeld was. Gek genoeg nog niet. Filteren op trefwoorden kan wel maar ‘aardgasvrij’ geeft nihil hits en bij ‘warmtepomp’ krijg je veel woningen met een CV-ketel die hybride warmtepomp ready is. Sommige van die woningen hebben ook een parkeerplaats die Ferrari ready is, dus aan dit filter heb je weinig. Met nog 5 jaar te gaan moet deze simpelste ontwikkeling alsnog goed komen.
15.CO2-transparant shoppen
Origineel (2020): Twee T-shirts kunnen in productie en transport een gigantisch verschil kennen in CO2-uitstoot. Nu weet je niet welk shirt de beste keus is. In de jaren ’20 zullen koplopers hun CO2-intensiteit volledig transparant maken. Als onderdeel van de marketing.
Update (2025): Procedures bij de Reclame Code Commissie (RCC) en de rechter over onder meer klimaatneutraal vliegen, benzine tanken en varkensvlees tonen dat in ieder geval de sectoren met de grootste klimaatimpact de marketingwaarde van klimaatclaims zien. Gelukkig besloten de RCC, de rechter en later ook de ACM en de Europese unie dat dergelijke onzinclaims op basis van schimmige CO2-certificaten niet door de beugel kunnen. Misschien leidt dat alsnog tot inzicht in de daadwerkelijke impact van producten en diensten als marketingtool, al dan niet gestimuleerd door data die bedrijven in het kader van de Corporate Sustainability Reporting Directive toch al verzamelen.
Kanshebbers in klimaatpolitiek
16.Lucht- en scheepvaart op de korrel
Origineel (2020): De internationale lucht- en scheepvaart hebben zich lang verschanst achter historische internationale verdragen. Voor deze sectoren begint de energietransitie nu. In 2030 is hybride of zelfs al volledig emissievrije aandrijving ook voor internationaal transport geen unicum meer.
Update (2025): In 2022 stelde de
International Civil Aviation Organization (ICAO) het
doel om de internationale luchtvaart in 2050 klimaatneutraal te maken. In 2023 volgde de
International Maritime Organization (IMO) met hetzelfde streven voor
omstreeks 2025. Na pontjes en veerboten neemt nu ook de elektrificatie van plezier-, binnen- en kustvaart toe. Voor de luchtvaart en de intercontinentale scheepvaart zijn hernieuwbare chemische energiedragers nog steeds de logische optie. Opschaling daarvan zie ik voor 2030 niet meer gebeuren.
17.Versnelling in kolenexits
Origineel (2020): Nu het einde van kolenstroom voor vele landen rond 2030 in de agenda staat, dringt het besef door dat het eigenlijk ook best nog wel eerder kan. Veel kolencentrales die technisch nog tot 2050 meekunnen, gaan 2030 echt niet halen. Gelukkig maar.
Update (2025): Portugal sloot in 2021 de laatste kolencentrale jaren eerder dan verwacht. In Groot-Brittanië
sloot in 2024 de laatste kolencentrale. Frankrijk heeft zijn laatste kolencentrale
waarschijnlijk inmiddels gesloten. In Duitsland daalde de elektriciteitsproductie door kolencentrales in 2024 tot het laagste niveau in 60 jaar. Voor 2030 gaan in Nederland maar o.a. ook in Denemarken, Griekenland, Hongarije, Slovakije en Italië de laatste kolencentrales van het net.
18.Natuurherstel als klimaatbeleid
Origineel (2020): Bomen kappen in het kader van natuurherstel kan, als het moet, maar werkt klimaatbeleid tegen. Wereldwijd valt er juist veel natuur te herstellen als onderdeel van klimaatbeleid. Het bos gaat nog eens heel groot worden. Wellicht gaan we ook ijs op gletsjers spuiten.
Update (2025): De afgelopen jaren is er veel geouwehoerd over nature based solutions, zonder al teveel concrete resultaten. De meest gunstige ontwikkeling qua natuur en klimaat is dat er in Brazilië geen wappie meer regeert. De sloop van het Amazoneregenwoud gaat nog steeds door, maar ten minste wat langzamer dan enkele jaren geleden.
19.Echt duurzaam aanbesteden
Origineel (2020): De overheid geeft als klant miljarden per jaar uit aan asfalt, papier, bureaustoelen, marineschepen en catering. Klimaat is in aanbestedingen vaak wel een thema maar verre van doorslaggevend. In 2030 is CO2-neutraal niet onderscheidend meer. Het is een bestekseis.
Update (2025): In de infrastructuurprojecten waar ik bij betrokken ben zie ik een sterke voortgang op het vlak van duurzaamheid in eisen en gunningscriteria. CO2-neutraal in 2030 als algemene bestekseis zal nog niet haalbaar zijn maar als de trend zich doorzet komen we wel zo dicht mogelijk in de buurt.
20.Direct air capture (DAC) als boete
Origineel (2020): In de jaren ’20 is machinaal afvangen van CO2 uit de lucht nog extreem duur en energie-intensief. Rond 2050 hebben we DAC echter hard nodig. Bedrijven en landen die eind jaren ’20 nog steeds CO2-doelen missen, financieren als straf de ontwikkeling van direct air capture.
Update (2025): Deze ontwikkeling was geïnspireerd op het Amerikaanse fintechbedrijf Stripe, dat vrijwillig investeert uiteenlopende startups die negatieve emissies realiseren. Kort na publicatie van deze lijst in 2020 kondigde Microsoft aan alle uitstoot die het bedrijf sinds 1975 veroorzaakt had voor 2050 te willen compenseren. Sindsdien hebben nog veel bedrijven met ruime winstmarges zich gestort op de ontwikkeling van kleine beetjes negatieve emissies, maar van enige dwang daarbij lijkt voorlopig geen sprake.
Imagecredit: Elena Koycheva, via Unsplash Public Domain
Laatste berichten van Thijs ten Brinck
(alles zien)
Ontdek meer van WattisDuurzaam.nl
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Een mooi overzicht en helaas ook een inzicht dat we het klimaat feitelijk gewoon niet voldoende willen helpen..Als remmende factor hebben we Trump en collega’s die ons graag nog weer aan de kolen helpen als dat hun past.. We gaan de mist in en in rook op😉
Zonnepanelen zijn heel goedkoop geworden. 10 cent Wp.
Warmtepomp voor 3500 euro op stroom van het dak. Stil en Warm.
Inductiekoken koken zonder gas.
Dynamische Tarieven.
Elektrische auto voor 10.000 euro. BYD, Wuling, Changan, Leapmotor, Dongfeng.
ThuisBatterij.
Energiewijken zonder gas met Zonnedaken, Inductiekoken, Warmtepomp.
3 miljoen huizen met Zonnepanelen in Nederland.
132.000 Elektrische autos verkocht in Nederland in 2024.
In 2024 zijn er in de wereld 17 miljoen Elektrische Autos verkocht.
In 2024 heeft China 277 GigaWatt Zonnepanelen geinstalleerd
In 2024 heeft BYD Fabrieken in Brazilie, Indonesie, Thailand, Hongarije, Mexico.
Het gaat wel heel erg snel. Dikke Prima.
VW verkoopt zijn Fabrieken in Duitsland.
Over 5 jaar 2030 is het einde benzine diesel auto.
De Olieprijs zakt.
Gas niet meer nodig.
Gasunie stopt.
Schone Lucht, Gezondheid, Beter Leven.
Daar doen we het voor.
Mooi, zo’n overzicht. Wat ik mis zijn grootschalige batterijen als buffer voor zon- en windparken en die ons energienet voor blackouts behoeden.