Zeven redenen om vóór een hoger grondwaterpeil te stemmen

Woensdag 15 maart 2023 mogen we (ook) naar de stembus voor de Waterschappen. Net als bij de Provinciale Staten speelt ook in de Waterschapsverkiezingen de positie van de Nederlandse landbouw een hoofdrol. 

Het grondwaterpeil is misschien wel het meest politieke vraagstuk waarover jouw waterschap na de verkiezingen moet besluiten. Veel grote en groeiende problemen in ons land hangen samen met een te laag grondwaterpeil.

De landbouw heeft de afgelopen eeuwen grote invloed gehad op de waterschappen. En een laag grondwaterpeil is prettig voor agrariërs. Koeien, zware trekkers en volle giertanks zakken dan niet weg in de blubber. Raaigras groeit ook beter als de ondergrond niet te nat is. Daarom is in grote delen van het land decennia een (te) laag grondwaterpeil aangehouden.

Bron: Sonty567, via Wikimedia

De grond vliegt letterlijk onder onze voeten weg

Een groot deel van Nederland bestaat uit veengrond. Dit veen bestaat uit plantenresten. Daar gebeurt weinig mee zolang deze resten onder het (grond)water staan. Als het waterpeil daalt, trekt er zuurstof uit de lucht de grond in.

De aanwezigheid van zuurstof in de veengrond versnelt het rotten van het veen sterk. Bij het rotten verandert vaste stof in onder meer CO2, methaan en lachgas. Zo ‘vervliegt’ een deel van de grond onder onze voeten. En daardoor klinkt het land in.

Vervolgens ligt het grondwaterpeil ten opzichte van het – door inklinken – gedaalde maaiveld weer hoger. En dus groeit opnieuw het risico dat trekkers en koeien wegzakken. Tot nu is daarom steeds besloten om het waterpeil verder te verlagen, waarop weer voortgaande inklinking plaatsvond. Enzovoorts. Enzovoorts.

Het gevolg van decennialang steeds verder verlagen van het grondwaterniveau zie je onder andere goed bij bunkers uit de Tweede Wereldoorlog in weilanden. Deze zijn met palen gefundeerd in een grondlaag die niet inklinkt. De veenlaag daaromheen is in de 80+ jaar sinds de bouw steeds verder weggezakt, zodat je nu onder deze kazematten door kunt lopen.

Tijd om verdere bodemdaling te voorkomen

Inzicht in de bouwwijze van een bunker heeft nog wel wat, maar verder heeft de gemiddelde burger bepaald geen baat bij de lage waterstanden. Tegenover de droge hoeven van koeien en de grip van tractorbanden staan de volgende 7 nadelen.

1.Schade aan woningen

Tot zo’n 50 jaar geleden werden woningen nog op houten palen gefundeerd. Net als veen begint ook hout te rotten als de palen in aanraking komen met zuurstof in de bodem. Grofweg 1 miljoen Nederlandse woningen kunnen verzakken als gevolg van een te droge ondergrond.

2.Noodzaak tot sterkere dijken

Het is tegenintuïtief, maar lager grondwater vergroot de kans op overstromingen. Dankzij het inklinken daalt de veenbodem terwijl ook de zeespiegel stijgt. Het verschil in het waterpeil voor en achter de dijken groeit dus. Mede daarom zijn hogere, bredere en sterkere dijken nodig.

3.Grotere kans op dijkdoorbraken

Dijken zijn in de regel grondlichamen, en verzadigde natte grond is zwaarder dan droge grond. Als het waterpeil onder een dijk al verlaagd is, droogt een dijk in droge perioden sneller uit. Als een (verouderde) dijk veen bevat is de kans op droogtescheuren reëel.

4.Grotere kans op (drink)watertekorten

Omdat het grondwater al laag staat, is het na enkele droge dagen tijd om te sproeien. Als we neerslag in de natte maanden van het jaar niet zo snel naar zee zouden afvoeren, is er in de droge perioden nog een buffer aan grondwater beschikbaar. Dat scheelt – ook voor de boeren – sproeiverboden.

5.Uitstoot van broeikasgassen

De afbraak van veengrond leidt tot de uitstoot van CO2 en de (veel sterkere) broeikasgassen methaan en lachgas. Bij elkaar gaat het om enkele procenten van de totale Nederlandse uitstoot van broeikasgassen. Verhogen van de grondwaterstand reduceert de uitstoot.

6.Schade aan natuurgebieden

Het onttrekken van grondwater in natte perioden maakt dat er in droge perioden niet alleen op de akkers maar ook in de natuur daaromheen watertekorten ontstaan. Zo lang er geen sproeiverbod van kracht is, houden boeren de akkers wel nat. Bossen en heidevelden besproeit echter niemand.

7.Verzilting van (landbouw)grond

In de delen van Nederland die vroeger zeebodem waren, zit nog zoutwater in de grond. Door het variëren van de grondwaterstand komt dat zoute water dichter bij de oppervlakte, en dat is beroerd voor de meeste teelten. Aan de kust dringt zeewater in droge perioden ook de rivieren in.

Niet de individuele boer maar het Nederlandse beleid is het probleem

Bron: CBS

Nederland heeft een oppervlak van 4,2 miljoen hectare. Bijna 0,8 miljoen hectare daarvan betreft buiten- en binnenwateren. Ruim 2,2 miljoen hectare betreft agrarisch terrein. Van het daadwerkelijke landoppervlak van Nederland is dus 65% bestemd voor landbouw, vaak met een verlaagde grondwaterstand. En dat heeft ook buiten het agrarisch terrein dus grote gevolgen.

Het ligt voor de hand om de Nederlandse boeren verantwoordelijk te houden voor de problemen die ontstaan vanwege de verlaagde grondwaterstand. Dat is echter niet eerlijk. Het is de politiek die de ontwatering al die tijd heeft toegestaan. Net zoals het de politiek is die stikstofcrisis heeft laten escaleren. Net zoals de impact van de sector op de waterkwaliteit en het klimaat nooit serieus is aangepakt.

Nederlandse boeren doen veel dingen goed. Vaak ook beter dan collega’s in het buitenland. Zoals elke vorm van bedrijvigheid heeft ook de agrarische sector echter zijn impact op milieu, klimaat en leefomgeving. Omdat Nederland voor twee derde een agrarisch bedrijf is, is dat bij elkaar opgeteld een enorm probleem. Het is de hoogste tijd dat de politiek dat erkent en oplost.

Niet alleen voor de Nederlanders met een wegzakkend huis. Niet alleen voor de natuur. Juist ook voor de individuele boerenbedrijven. Ondernemers die weten dat ze onderdeel zijn van het probleem maar geen acceptabele uitweg zien. Dankzij decennia van wanbeleid zit de hele sector in de tang. Stemmen op nog meer wanbeleid is in ieder geval niet de oplossing. Alleen een stem voor beheerste krimp van de agrarische sector biedt echt toekomstperspectief voor de boeren.

Imagecredit: Rab Lawrence, via Flickr Creative Commons

• Over
• Laatste berichten

Thijs ten Brinck

Veelschrijvende ingenieur met een brede interesse.
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.

Laatste berichten van Thijs ten Brinck (alles zien)

• Antiek zonnepaneel levert na 31 jaar 79,5% van origineel vermogen - 16 dec 2024
• Accupakket elektrische auto gemiddeld goedkoper dan $100/kWh - 11 dec 2024
• Stimuleert Europa de productie van benzinemotoren in China? - 09 dec 2024