Ja, natuurlijk moeten er na dit Urgendavonnis kolencentrales dicht
Ook in laatste aanleg heeft de rechter besloten dat Nederlandse regering zich aan zijn eigen afspraken moet houden. De regering is daarmee nu van rechtswege genoodzaakt domme overhaaste klimaatmaatregelen te nemen.
De rechter moet niet op de stoel van wetgever gaan zitten. De rechter wil niet op de stoel van de wetgever zitten. De wetgever wil ook niet op de stoel van de wetgever zitten. De rechter eist dat de wetgever toch op zijn stoel gaat zitten. De rechter snoert de wetgever in ultimo vast in zijn eigen stoel.
Dat is mijn lekensamenvatting van de klimaatzaak. We kunnen en zullen blijven debatteren over de rol van de rechterlijke macht in deze zaak. Het is interessant of dit vonnis weerslag heeft op buitenlands klimaatbeleid. Het is interessant of deze zaak spin-off krijgt buiten klimaatbeleid, bijvoorbeeld inzake het mensenrecht op woonruimte of de plicht vanuit de Nato om te investeren in defensie. Dat is voer voor juristen. Niet voor klimaatcolumnisten. Niet voor energie-experts. Niet voor nu.
Wat betreft klimaatbeleid is het nu eens echt vijf voor twaalf
Wat nu telt is dat er een helder vonnis ligt, betreffende de Nederlandse CO2-uitstoot van volgend jaar. Wie zich – op welke gronden dan ook – oprecht zorgen maakt over de rechtsstaat naar aanleiding van een uitspraak als deze, zal zich zonder enige twijfel ook oprecht zorgen maken over diezelfde rechtsstaat als de Nederlandse regering een glashelder vonnis niet serieus neemt. Zeker nu dat door de hoogste rechter is bekrachtigd.
Al jaren voordat Urgenda de zaak in 2013 aanhangig maakte, had de wetgever de heldere plicht beleid te voeren dat resulteert in 25% tot 40% CO2-reductie in 2020, ten opzichte van 1990. Toen de Rechtbank Den Haag Urgenda in juni 2015 in het gelijk stelde en dit vonnis bij voorraad uitvoerbaar verklaarde, was deze plicht helder. Toen Urgenda in 2018 in Hoger Beroep opnieuw gelijk kreeg, was deze plicht helder. Nu Urgenda ook in cassatie in het gelijk gesteld is, is deze plicht helder.
In wezen heeft de klimaatzaak niets veranderd. Nederland moet doen wat Nederland inzake klimaatbeleid al sinds zeker 2008 heeft aangekondigd en beloofd te gaan doen. Minimaal 25% minder CO2 uitstoten in 2020.
Wat wel veranderd is, is de resterende tijd. Als de regering in 2008 voortvarend aan de slag was gegaan, was de verplichte 25% CO2-reductie bereikt op een wijze die de brede economie had versterkt. Dat is niet gebeurd. Als de regering na het vonnis in 2015 een versnelling had ingezet, had de 25% CO2-reductie verspreidt over constructieve beetjes in de landbouw, industrie, elektriciteit, mobiliteit en gebouwde omgeving niemand wezenlijk pijn gedaan. Dat is niet gebeurd.
Nu is het 23 december 2019 en moet het kabinet voor 2020 nog zo’n 10 megaton CO2-reductie zien te vinden. Dit kan niet meer constructief. Dit moet en zal lomp. Dat is niet te wijten aan Urgenda of de rechter. Daarvoor kan de politiek alleen zichzelf aan kijken. Dom, pijnlijk en overhaast kunst- en vliegwerk is het enige dat nu nog rest.
Alleen de ‘grote vervuilvers’ kunnen de politiek nu nog redden
Het is van groot belang dat Nederland deze rechterlijke uitspraak opvolgt. Het is van groot belang dat het maatregelenpakket dat de regering daartoe opstelt uitvoerbaar is binnen de resterende tijd. Het is van groot belang dat maatregelen met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid de geëiste CO2-reductie realiseren. En het is van groot belang dat de regering bij het opvolgen van deze rechterlijke uitspraak niet opnieuw onevenredige schade berokkent aan burgers en bedrijven.
Pas in juni 2019 publiceerde het Ministerie van Economie en Klimaat (EZK) een Kamerbrief met daarin aanvullende maatregelen ten behoeve van het alsnog zeker stellen van 25% CO2-reductie in 2020. De meest concrete voorstellen:
- Nog vroeger sluiten Hemwegcentrale. Deze kolencentrale zou eind 2024 al vervroegd sluiten maar puft vanwege Urgenda al voor de kerst van 2019 zijn laatste CO2 uit.
- Lachgasreductie. Het bedrijf Fibrant ontvangt steun om zijn uitstoot van lachgas (een sterk broeikasgas) te minimaliseren.
- Bijmenging biobrandstoffen. Binnenvaartschepen tanken voortaan net als auto’s een percentage biobrandstoffen.
- Verruimen netcapaciteit. Maatregelen om de aansluiting van vooral zonneparken toch mogelijk te maken.
Samen met extra subsidies voor isolatie, een rijgedragcampagne, vrijwillige sanering in de varkenshouderij en andere zachte stappen hoopt EZK 4 megaton te reduceren. Bij lange na niet genoeg.
In de gebouwde omgeving, de mobiliteit en de landbouw is ontzettend veel CO2-reductie te behalen. Alleen niet binnen een jaar. Dat vergt teveel afstemming, met teveel partijen. Het enige dat het kabinet kan doen is met hangende pootjes aankloppen bij de exploitanten van de overige kolencentrales, de petrochemie of de staalproductie. Alleen in die sectoren zijn in de tijd die nog rest afspraken te maken die met zekerheid resulteren in 25% CO2-reductie in 2020. Dat blijkt uit de sluiting van de Hemweg, goed voor grofweg 2 van de 4 megaton uit de Kamerbrief. De rest is kruimelwerk.
Meewerkende grote uitstoters verdienen vervolgens ruimhartige compensatie voor hun medewerking, ook dat hoort bij een rechtsstaat. De politiek zal bovendien de CO2-rechten, die door het ad hoc beperken van de Nederlandse uitstoot opeens op de Europese markt komen, moeten opkopen en annuleren. Anders is er van CO2-reductie alsnog geen sprake.
Urgenda-vonnis is een klap in slechte pokerface voltallige politiek
Sluiten van extra kolencentrales of beperken van de industrie is het licht van de internationale concurrentiepositie en emissiehandel niet prettig én niet effectief. Toch zal het moeten. De politiek heeft het zover laten komen. De belastingbetaler moet op de blaren zitten. De belastingbetaler zal dat als kiezer onthouden. Of hij de politiek erop wil afstraffen, is aan hem.
Wie de kiezer precies moet afstraffen is sowieso een raadsel. Alle politieke partijen hebben de afgelopen decennia bijgedragen aan het matige klimaatbeleid dat ons in deze situatie heeft gebracht. Door niet door te pakken vanuit het kabinet (in wisselende samenstellingen) of door juist geen regeringsverantwoordelijkheid te nemen en/of kwalijke onzin te roepen vanuit de oppositie (in wisselende samenstellingen). Dat CO2-reductie noodzakelijk is, is al decennia duidelijk. Dat Nederland en vrijwel de hele wereld met Nederland daaraan te weinig doet, is al decennia duidelijk.
Natuurlijk is Nederland inmiddels met eerst het energieakkoord en daarna het klimaatakkoord een stap verder. Er wordt wel degelijk progressie geboekt. Het gaat echter duidelijk te traag. Sinds Urgenda zijn klimaatzaak aankondigde, heeft de politiek geclaimd dat het de klimaatdoelen nakomt. Het doel voor 2020 stond ‘vast’, het bewandelen van de juridische weg was maar storend. Na elke uitspraak in de zaak heeft de politiek die claim bekrachtigd. Echter altijd enkel in woorden. Altijd bluf.
Wat de rechterlijke macht heeft veranderd is dat de politiek niet meer wegkomt met grootste aankondigingen op VN-conferenties en mooie beloftes in coalitieakkoorden, die het vervolgens verzuimt na te komen.
Het enige dat de rechter heeft gedaan, is het drie keer vet onderstrepen van een door de politiek zelf publiekelijk opgelegde en herhaaldelijk bekrachtigde ondergrens. Wat dat betreft zou het uitstekend zijn als deze zaak bredere impact krijgt.
Imagecredit: Bill Oxford, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Ontdek meer van WattisDuurzaam.nl
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
“Wat dat betreft zou het uitstekend zijn als deze zaak bredere impact krijgt”.
Ja reken maar. Landen zullen zich na dit vonnis in NL nog minder laten vastleggen op afrekenbare ambities. Dus in plaats van grenswaarden nog meer “doelen” en “voornemens” of helemaal niks, zoals laatstelijk op de COP25 in Madrid.