Energietransitie creëert nauwelijks duurzame banen, gelukkig maar
Het is fijn om leuke collega’s te hebben, het is gezond om voldoening te halen uit hetgeen je dagelijks doet, het is prettig om structuur te hebben in je leven en het is lekker om een fijn inkomen te hebben. Werkgelegenheid is belangrijk.
Het is fijn om de energierekening te verlagen, het is gezond om de luchtkwaliteit te verbeteren, het is goed om klimaatverandering te remmen, het is prettig om de afhankelijkheid van steenkool-, olie- en gasexportlanden te verkleinen. Energietransitie is belangrijk.
In de energietransitie is er voor heel veel vakspecialisten heel veel te doen. Daar kun je voor juichen omdat dit veel hoogwaardige werkgelegenheid biedt. Daar kun je van schrikken omdat de benodigde vakmensen niet in de benodigde aantallen beschikbaar zijn. Welk gevoel je hebt bij de berg werk die de energietransitie oplevert, verandert niets aan het neutrale feit dat de energietransitie een berg werk oplevert.
Milieu- en klimaatbeleid is niet bedoeld als duurzame banenmachine
Organisaties en partijen die de energietransitie steunen, grepen eerder dit jaar de kans de transitie te framen als banenmachine. Logisch. Verkiezingen gaan steevast over banen en inkomen. Extra werk vinden kiezers mooi.
Maar dat frame was een frame, dus wat aangedikt. En dat kan de krant van wakker Nederland altijd beter dan de politiek. ‘Extra banen dankzij klimaatdeal illusie‘, kopte de Telegraaf afgelopen vrijdag, toen bleek dat het duurzame banenrapport van TNO in opdracht van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie iets te optimistisch was geïnterpreteerd.
En weg is het romantische idee van een duurzame banenmachine.
De politiek moet zorgvuldiger denken en juichen over werk
Stel dat we werkgelegenheid daadwerkelijk als een politiek doel op zich zien, dan kan de overheid komende maandag nog duizenden mensen aannemen om alle overheidsgebouwen groen te schilderen. En dinsdag geel. En woensdag weer groen. En donderdag weer geel. Deze spontane nieuwe werkgelegenheid kan vervolgens tot in lengte van dagen bestaan. Great succes!
Maar dat zal niet gebeuren. Niet alleen omdat de belastingbetaler in opstand zal komen tegen deze geldverspilling. Ook omdat de schilders zelf zich al binnen een week kapot zullen ergeren aan het groen en dan weer geel verven van het gemeentehuis. Werk is geen doel op zich. Werk moet voldoening geven. Overduidelijk zinloos werk houdt niemand vol.
Kolencentrales, gasketels en benzinestations voorzien ons van betaalbare energie. Met goed onderhoud kan dit energiesysteem nog jaren mee, ware het niet dat verbruik van fossiele bronnen resulteert in klimaatverandering, milieuvervuiling en toegeknepen oogjes inzake mensenrechten.
De energietransitie is nodig omdat we niet langer kunnen leven met de consequenties van het fossiele energiesysteem. Daarom is het de moeite waard om aan de slag te gaan in windenergie en emissievrije mobiliteit. Daarom geeft het voldoening om zonnepanelen te installeren en te werken in de circulaire industrie.
De energietransitie is vergelijkbaar met de bouw van een kolencentrale
Toenemende werkgelegenheid is een gevolg van het werk dat verzet moet worden om een doel te bereiken. Het werk is geen doel op zich. En inderdaad, hogere werkgelegenheid als gevolg van de energietransitie is wellicht niet structureel.
Ter vergelijk: Direct na de economische crisis, tussen 2008 en 2014, nam de werkgelegenheid in de fossiele energiesector toe. Gek. In deze jaren nam de economische activiteit toch vrij sterk af, en werd er minder energie verbruikt.
De verklaring zit in de bouw van 3 grote nieuwe kolencentrales. De realisatie van deze kolencentrales leverde werk voor aannemers die de fundering mochten storten, voor machinebouwers die de ovens, ketels, turbines mochten bouwen, voor installateurs die het geheel tot een werkende centrale mochten smeden, voor transporteurs die alles op de bouwplaats mochten aanleveren en voor de catering die de werknemers tevreden hield.
Toen de 3 centrales in 2015 in gebruik kwamen, daalde de fossiele werkgelegenheid direct sterk. De werkgelegenheid in het transport van de kolen en het exploiteren en onderhouden van de centrales valt in het niet bij de werk tijdens de bouw.
Waarom de energietransitie geen duurzame werkgelegenheid biedt
De energietransitie is qua werkgelegenheidseffecten uitstekend vergelijkbaar met de bouw van een kolencentrale. De komende decennia zitten we volop in de bouwfase en is er werk in overvloed. Toch zal ook de klus van de eeuw een keer geklaard zijn. Na jaren van aanpoten zijn medio deze eeuw 8 miljoen woningen comfortabel geïsoleerd. Te zijner tijd zijn ook duizenden windturbines, miljoenen zonnepanelen, gigantische opslagsystemen en talloze laadpalen operationeel.
Dan kan het energiesysteem opnieuw met een beetje onderhoud jaren mee. Het is nog gissen hoe ons energiesysteem er in 2070 uitziet maar het is goed denkbaar dat de energiesector dan mínder werkgelegenheid biedt dan vandaag.
1.Moderne energie komt ons letterlijk aanwaaien
Windparken, zonnepanelen, elektriciteitsimport en misschien kerncentrales zullen een groot deel van onze moderne energievoorziening voor hun rekening nemen. In tegenstelling tot steenkolen, olie en (vloeibaar) aardgas, is er voor deze energiebronnen niet of nauwelijks transport per schip en overslag in de havens nodig. Het internationale transport van (vloeibare) waterstof, biomassa en andere klimaatneutrale energiedragers of het transporteren van afgevangen CO2 zal het verlies aan transportwerkgelegenheid niet goedmaken.
2.Elektrische systemen slijten minder
De aandrijflijnen van auto’s op diesel en benzine zijn technische wondertjes met duizenden bewegende onderdelen die duizenden explosies per minuut moeten doorstaan. Een elektromotor is saai en simpel, een as, een spoel en wat magneten. Dat gaat gewoon minder snel stuk. Een versnellingsbak is bovendien meestal niet nodig. Als alle personenauto’s, vrachtauto’s, bussen, (land)bouwmachines, schepen en een groot deel van de vliegtuigen elektrisch zijn aangedreven, is er voor onderhoudsmonteurs substantieel minder werk.
3.Het energieverbruik daalt in absolute zin
Een belangrijk deel van de energietransitie komt neer op energiebesparing. Isoleren van huizen, scholen, kantoren, overal efficiënte LED-lampen, vervangen van koelkasten, pompen, wasmachines, een elektrische fiets in plaats van een auto en de verminderde behoefte aan transport (zie punt 1) maken dat onze energiebehoefte daalt. Terwijl we hetzelfde blijven doen. Het vervangen van brandstofmotoren door elektrische aandrijving en verbrandingsketels door warmtepompen doet daar nog een flinke schep bovenop. Minder verbruik resulteert in minder werk.
Niet getreurd om het verlies van fossiele banen
Als jij in 2019 dagelijks met een tankwagen vol benzine tankstations door het hele land bevoorraadt, geeft dat voldoening. Dankzij jou kunnen dokters en leraren naar hun werk, dankzij jou draait de economie. Als jij in 2059 rondrijdt met een tankwagen vol benzine, terwijl iedere auto zijn energie ’tankt’ via het elektriciteitsnet, geeft je baan geen voldoening meer. Veel werk dat nu onmisbaar is, is straks even ergerlijk zinloos als het groen en dan weer geel verven van het gemeentehuis.
Ook deze transitie in werkgelegenheid zal zich geleidelijk voltrekken. Van kolen, aardgas en olie is Nederland nog lang niet af. Voor een groot deel van de mensen in de fossiele sector is er nog tot aan het pensioen zinvol werk in de fossiele sector te verrichten.
Voor de jongere generatie actief in de fossiele sector is er in de nieuwe energiesector volop werk. Van gedwongen ontslagen hoeft geen sprake te zijn. Deze transitie kán geleidelijk verlopen. Alleen als fossiele werkgevers, aandeelhouders en vakbonden proberen te rekken wat niet meer te redden valt, zal het fossiele banenverlies pijnlijk schoksgewijs gaan.
Niet getreurd om het denkbare verlies van banen in de energiesector
Dé angst bij den zunige Hollander is dat de energietransitie alles duurder maakt. Dat zal voor de komende decennia waar zijn. Maar niet voor eeuwig.
De energietransitie is duur omdat er zoveel in zo’n korte tijd moet gebeuren. De transitie is duur omdat huizen die 6 jaar geleden gerenoveerd zijn, nu alsnog goed geïsoleerd moeten worden. De transitie is duur omdat de bovengenoemde blinkend nieuwe kolencentrales al over 10 jaar geen kolencentrales meer mogen zijn. De transitie is duur omdat we alle investeringen in windparken, netwerken, energiebesparing- en opslag in slechts 2 à 3 decennia moeten realiseren.
De energietransitie is vooral duur omdat we te laat begonnen zijn.
Als deze transitie medio deze eeuw is voltooid en het energiesysteem zijn nieuwe balans heeft gevonden, is de financiële pijn genomen. Dan is het nog slechts een kwestie van goed onderhoud en zo af en toe iets vervangen. Dan produceren we onze energie grotendeels uit gratis bronnen die ons komen aanwaaien.
Met het grotendeels wegvallen van brandstofkosten plus de aanhoudende kostenreducties voor windturbines, zonnepanelen en accu’s, zijn loonkosten straks vermoedelijk de bepalende factor op onze energierekening. Arbeid is duur. Als de energiesector ook na de transitie een duurzame banenmachine blijft, zou onze energie duurder zijn dan nodig.
Wees blij dat de energiesector efficiënter wordt. Wees blij dat de voorgespiegelde extra duurzame banen een illusie zijn.
Imagecredit: Free To Use Sounds, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Ontdek meer van WattisDuurzaam.nl
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Beste Thijs,
De energietransitie en de warmtepomp.
Graag had ik enkele mensen die met mij in discussie gaan ivm de warmtepomp, het alleszaligmakende middel tegen de energieverspilling.
Ik heb ooit een meningsverschil gehad met collega leerkrachten technisch onderwijs wat er gebeurd als je in een afgesloten ruimte de deur van een koelkast open laat staan.
Gaat dan de temperatuur omhoog of omlaag?
Los daarvan denk ik dat de warmtepomp wereldwijd zorgt voor een stijging van de temperatuur ipv daling.
Plaatselijk krijg je sterke stijgingen zoals in de VAR anderzijds sterke afkoeling en, Mijn buurman koelt de lucht rond mij huis verder af in de winter en in de zomer warmt hij die lucht weer op terwijl het reeds heet is .
Zouden we niet beter stoppen met deze technologie?
T