Wat betaalt de BV Nederland nu jaarlijks eigenlijk voor energie?
In de Tweede Kamerdebatten, kroeg- en twitterdiscussies over de energietransitie vliegen de miljarden je om de oren. Dat er met een CO2-vrije energievoorziening flinke bedragen gemoeid zijn, is duidelijk. Maar waar vergelijken we mee?
In de laatste Quote 500 staan slechts enkele Nederlanders die weten hoe het voelt om te leven met meer dan € 1 mrd aan bezittingen. Zelfs deze miljardairs weten waarschijnlijk nauwelijks wat een miljard echt betekent.
Als iemand in een debat met miljarden slingert, gaat ons hoofd al snel ‘uit’. Een miljard is veel. Als iets honderden miljarden kost is het altijd ’te duur’. Gigabedragen maken ons boos of bezorgd. Toch zijn het gewoon cijfers. Verklaarbare cijfers.
De enorme bedragen die we horen in relatie tot het klimaatakkoord zijn eerst en vooral enorm omdat we met zijn allen enorm veel energie verstoken. Ook de fossiele energie waar onze economie nu op draait, heeft een prijs. Een paar voor de hand liggende zoektermen waren niet genoeg om te achterhalen wat we als Nederland vandaag (voor de energietransitie) aan energie uitgeven. Het onderstaande bierviltje is een eerste poging daar toch een vinger achter te krijgen.
Let op: Alles in de rest van dit stuk is sowieso grofstoffelijk en misschien wel gewoon fout. Correcties, aanvullingen en detaillering zijn van harte welkom in de comments. Dit stuk werk ik bij zo snel ik betere bronnen of benaderingen heb.
Aanvulling 5 november 2018: Eerste reacties zijn binnen. Belangrijkste aandachtspunt: Ik beschouw het totale Nederlandse verbruik. De scope van het Klimaatakkoord dat nu uitonderhandeld wordt is kleiner. Uitgebreidere toelichting onderaan.
Aan elektriciteit zijn we jaarlijks zo’n € 7 mrd kwijt
Nederlandse huishoudens, industrie, kantoren, ziekenhuizen, scholen, treinen en andere verbruikers verstoken samen jaarlijks zo’n 120 miljard kilowattuur aan elektriciteit. Als kleinverbruikende consument kost elektriciteit zo’n € 0,20 per kilowattuur. Daar zitten echter kosten en belastingen in die grootverbruikers niet of in veel mindere mate betalen. En reserveringen voor ontwikkelingen op de groothandelsmarkt voor elektriciteit.
De elektriciteitsmarkt handelt volgens de merit order (zie video). Alle aangesloten elektriciteitsproducenten doen een bod om een bepaald volume elektriciteit te verkopen en alle verbruikers een bod om een bepaald volume te kopen. De duurste producent die nodig is om de actuele vraag te dekken, bepaalt de prijs voor de hele markt op dat moment. De resulterende groothandelsprijs kent gedurende de dag scherpe dalen en pieken en maakt ook door de jaren heen flinke bewegingen.
De gemiddelde marktprijs voor elektriciteit zit in de lift en hangt op moment van schrijven rond de € 0,06 per kilowattuur. Op basis van de kale en actuele marktprijs komen we aan € 7,2 mrd voor elektriciteit per jaar.
Aan aardgas zijn we jaarlijks zo’n € 9 mrd kwijt
Aardgas gaat op in de verwarming van gebouwen en douchewater, in de elektriciteitsproductie en in de industrie. Het gaat om laag- en hoogcalorisch gas, vandaar dat CBS het totale binnenlandse verbruik uitdrukt in joules en niet in kubieke meters. We verstoken jaarlijks zo’n 1.300 petajoule aardgas. Omgerekend naar laagcalorisch gas (Groningenkwaliteit, 35 MJ/m3) gaat het om 37 miljard kubieke meter per jaar.
Van het totale gasverbruik gaat zo’n 15 procent op in elektriciteitscentrales. De kosten voor dat gasverbruik zitten al in de elektriciteitsprijs dus ik reken verder met 31 miljard kubieke meters gas per jaar die nog betaald moeten worden.
De prijs voor kleinverbruikers is zo’n € 0,65 per kubieke meter gas. Net als bij elektriciteit zitten hier kostencomponenten in die niet voor alle gebruikers van toepassing zijn. De kostprijs van gas maakt (voor de belastingverhoging van 1 januari 2019) ongeveer 45 procent uit van de gasprijs die je als huishouden afrekent. Ik reken verder met € 0,30 per kuub en kom aan € 9,3 mrd jaarkosten voor het Nederlandse gasverbruik exclusief verbruik in de elektriciteitsproductie.
Aan aardolie zijn we jaarlijks misschien € 23 mrd kwijt?
Nederland is een doorvoerland voor aardolieproducten en kent veel raffinaderijen die waarde toevoegen aan (ruwe) olie. Zo’n 80 procent van de olie die we invoeren gaat in enige vorm ook weer het land uit.
Olie is een wereldcommodity die we afrekenen in dollars per vat. Er gaat 160 liter ofwel zo’n 125 kilo olie in zo’n vat. De oliehandel en -prijs zijn sterk onderhevig aan geopolitiek, conjunctuur en speculatie. De afgelopen 10 jaar schoot de prijs heen en weer tussen de $ 150 en $ 20 per vat. Op moment van schrijven zit de olieprijs in een dalende trend en hangt hij rond de $ 72 dollar (Finanzen). Dat is in euro’s (ook weer een dagkoers) € 63 per vat.
Afgaande op Indexmundi verbruikt Nederland iets meer dan een miljoen vaten olie per dag. Dit totaal is door de jaren heen vrij stabiel dus ik doe de gok dat dit getal al gecorrigeerd is voor import en export. Dan komen we aan 365 miljoen vaten per jaar. Tegen € 63 per vat is dat € 23 mrd per jaar. Voor wat het waard is.
Toevoeging 5 november 2018: Het Klimaatakkoord betreft alleen motorbrandstoffen voor wegverkeer. Dat komt neer op zo’n 285.000 vaten olie per dag, ofwel zo’n € 6,5 mrd per jaar bij dezelfde olieprijs en valutakoers.
Aan steenkool zijn we jaarlijks zo’n € 750 mln extra kwijt
De grofweg 15 miljard kilo steenkolen die we als Nederland jaarlijks inkopen, gaan voor het grootste deel de elektriciteitscentrales in. De prijs van deze kolen is al meegenomen in de elektriciteitsprijs.
De andere grootverbruiker van steenkool is Tata Steel, die in zijn hoogovens jaarlijks zo’n 4,5 miljard kilo steenkool verstookt. Producenten van ijzer en staal zoals Tata zijn aangewezen op metallurgische kolen, die zuiverder maar ook duurder zijn dan de steenkool die elektriciteitscentrales verbruiken.
Ook de vraag naar en prijs van metallurgische kolen schommelt mee met de wereldeconomie. De afgelopen tien jaar gingen deze kolen weg voor tussen de $ 300 en $ 90 per ton. Deze zomer koste een ton metallurgische kolen zo’n $ 170/ton. Kolenverbruik buiten de elektriciteitssector kost Nederland dus nog eens zo’n € 750 mln extra.
Nog moeilijker: De totale energiekosten voor Nederland tot 2050
Alles bij elkaar opgeteld is mijn beste gok voor de huidige Nederlandse energiekosten € 40 mrd per jaar. Niemand in de Quote 500 heeft dat op zijn balans staan maar met 17,3 miljoen Nederlanders samen betalen we dat toch maar mooi. Elk jaar weer.
Per hoofd van de bevolking is het zo’n € 2.300 per jaar, dat klinkt al behapbaarder. Ook in relatie tot ons bruto binnenlands product (€ 725 mrd in 2017) klinkt € 40 mrd behapbaar. Blijkbaar hebben we een goeie 5 procent van onze economie nodig om 100 procent van onze economie van energie te voorzien.
Besef echter dat het kale kosten betreft. Energiebelasting, BTW, accijnzen en CO2-prijs komen daar nog bovenop. Transport- en conversiekosten ook. En dan zijn er nog lastiger te bepalen kosten die we niet direct of niet volledig aan energie toerekenen maar die daar wel mee samenhangen: Infrastructuur, olielekkages, ziektekosten, geopolitiek, diplomatie, klimaat, etc.
Laten we ons hier tot de kale kosten beperken en heel simpel 31 jaar voorruit rekenen. Stel dat de hierboven berekende € 40 mrd de werkelijkheid redelijk benadert. Stel dat de wereldeconomie de komende 31 jaar blijft doen wat hij nu doet. Stel dat er 31 jaar geen sprake is van inflatie en rente. En stel dat we dezelfde energiedragers in dezelfde verhouding blijven gebruiken.
Dan geven we tot en met 2050 zo’n € 1.250 mrd uit, puur aan energie.
Wanneer is de energietransitie een goede investering?
Stel we nemen de getallen die tot nu toe in dit stuk voorbij kwamen voor waar aan. Stel iemand doet ons vandaag het aanbod om tegen € 1.000 mrd het totale Nederlandse energieverbruik tot en met 2050 in één keer af te kopen. Is dat een goeie deal?
Lastig te zeggen. Het lijkt in ieder geval geen onredelijke deal.
Stel nu dat we vanaf vandaag tot 2050 in totaal € 1.000 mrd investeren in efficiëntie, opslag en hernieuwbare energie. Stel dat we daarmee ons energieverbruik van 2050 tot 2080 goeddeels ‘afkopen’. Is dat een goede deal?
Lastig te zeggen. Het lijkt in ieder geval geen onredelijke deal.
Schiet niet in een stuip van een miljardeninvestering
De energietransitie gaat serieus geld kosten. Als je die boodschap zacht wil laten landen pak je de meer optimistische ramingen en druk je de investeringen uit in vergelijk met de jaarlijkse bestedingen aan sigaretten.
Wil je juist shockeren? Pak dan de worst case ramingen en gooi alle geldstromen voor de komende decennia op een hoop.
Maar wat je ook doet, je spreekt over miljarden. Dat is onvermijdelijk, gezien de schaal waarover je spreekt. Wees zeker scherp op kostenefficiëntie maar vergeet ook de kosten van het huidige energiesysteem niet. Niets doen kost óók tientallen miljarden per jaar. Dat nog los van de kosten van luchtvervuiling en klimaatverandering, puur aan kale verbruikskosten.
Toevoegingen 5 november 2018
Via Twitter twee reacties op de uitkomst in dit stuk. Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanze Hogeschool en drijvende kracht achter Energieopwek.nl komt aan € 20 mrd per jaar, zie bijgevoegde Tweet met overzichtelijk staatje. Belangrijkste verschil met de benadering hierboven is 70 procent minder olieverbruik. Dit vooral omdat de scope van het Klimaatakkoord is gevolgd. Dat stelt alleen reductie-eisen aan het gebruik van motorbrandstoffen in mobiliteit en wegtransport. Daarnaast dragen ook andere aannames/momentopnames voor elektriciteit en gas er toe bij dat Visser tot de helft van mijn raming komt.
Dat olieverbruik in lucht- en scheepvaart goeddeels buiten het klimaatakkoord valt, vind ik onterecht. De daaraan gerelateerde kosten horen in dit overzicht wat mij betreft thuis. Over de vraag of ik niet-energetisch gebruik van aardgas en olie moet meetellen, heb ik harder nagedacht maar ook die handhaaf ik. Dit grondstofverbruik komt veelal terecht in single use producten; kunstmest, smeermiddelen, plastics, voeding en tijdens of na dat eenmalige gebruik komt de CO2 alsnog vrij.
Antwoord is circa €20 mijard. Misschien sectoren (grondstof, scheepvaart, aviation) meegenomen die buiten klimaatakkoord vallen? Of inclusief belasting gerekend? Zie figuur, inclusief achterliggende aannamen. pic.twitter.com/aH1kxZ463A
— Martien Visser (@BM_Visser) 4 november 2018
Lennart van de Linde, Projectcoördinator Climate & Energy bij Duurzaam Den Haag, verwijst naar een presentatie van onderzoeksbureau CE Delft dat tot een raming van € 30 mrd komt, wederom voor de scope van het klimaatakkoord. CE Delft neemt ook stijgende prijzen voor fossiele energie mee en komt daarmee tot een raming van € 40 tot 80 mrd aan jaarlijkse kosten voor het huidige energieverbruik bij het prijspeil van 2050. Met voorspellingen over toekomstige energieprijzen die in een ruime bandbreedte uitsluitend maar omhoog gaan, heb ik moeite. De kans is groot dat je je onterecht rijk rekent.
@CEDelft rekent met 30 miljard/jr, inclusief kosten voor infrastructuur https://t.co/RJHHBPiGy7
— Lennart vd Linde (@lennartvdl) 4 november 2018
Dank voor de toevoegingen!
Imagecredit: Sara Kurfeß, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Ontdek meer van WattisDuurzaam.nl
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
