7 veelbelovende innovaties die de transitie geen steek verder helpen
De energie- en klimaattransitie is een complexe en kostbare opgave die absoluut niet mag mislukken. En we hebben nog haast ook. Daarom kunnen we het ons niet permitteren veelbelovende opties bij voorbaat uit te sluiten.
De energie- en klimaattransitie is een complexe en kostbare opgave die absoluut niet mag mislukken. En we hebben nog haast ook. Daarom kunnen we niet zomaar alles uitproberen.
Als een gedreven spreker bovenstaande regels stiekem alle twee in een gloedvol betoog zou verwerken, zou ik vermoedelijk twee keer instemmend knikken. Vermoedelijk twee keer vol enthousiasme. U misschien ook.
Aanklooien in proeftuin houdt windmolens uit de achtertuin
De varianten lijken tegenstrijdig maar zijn dat niet per se. Beleid dat innovatie aanjaagt en ruimte laat fouten te maken is even onmisbaar als beleid dat bewezen oplossingen aanjaagt en de ruimte geeft verder te verbeteren. En op te schalen.
tot populistisch uitstelgedrag
Toch staan vernieuwen en uitrollen vaak op gespannen voet. Bewezen schaalbare oplossingen zijn sowieso saai en vaak impopulair. Ook nadelen zijn immers al bewezen. Dus blijven politiek en bedrijfsleven veilig strooien met pilotjes hier en proeftuintjes daar. Niemand is tegen innovatie.
Storender is dat zo ook bewezen ineffectieve innovaties steeds opnieuw komen bovendrijven. Want hoe kwalitatief uitermate teleurstellend ook, ze spreken wel tot de verbeelding. Onderstaande innovaties kunnen we met een gerust hart uitsluiten.
1. Zonnestroom van het fietspad en de snelweg
Zou het niet geweldig zijn om snelwegen te gebruiken om daarmee zonnestroom op te wekken? Nee. Snelwegen staan niet onder een hoek van 30 graden, worden warm en er rijden vrachtauto’s op. Dat betekent dat zonnecellen minder opwekken en sneller slijten. En dat maakt dat zonnestroom van het wegdek veel duurder is en blijft dan van standaard zonnepanelen op het dak, weiland of plas. Waar voldoende ruimte is.
2. Windmolens zonder wieken
Zou het niet geweldig zijn om windenergie op te wekken zonder de nadelen van een windmolen? Nee. Want dan doet ie het niet meer. Het prachtige sprookje van de Dutch Windwheel ging (en gaat nog steeds) de hele wereld rond maar werkt gewoon niet. Hetzelfde geldt voor wuivende rietjes en vuvuzela’s met ‘veel minder oppervlak en hoogte maar meer opbrengst dan gewone windturbines’. Ze doen het nooit.
3. Energie-opwekkende stoeptegels
Zou het niet fantastisch zijn om de energie van dansende kinderen om te zetten in elektriciteit? Nee. Mensen zijn slapjanussen en de voetstap is de meest onpraktische energiebron die je kunt vinden. Zelfs 80 man op een veel effectievere fiets houden een huishouden niet draaiend. Een nepuitvinding ‘die de jeugd enthousiast maakt’ doet meer kwaad dan goed. Zet gewoon een windmolen en zonnepanelen op het schoolplein.
4. Thorium gesmolten-zoutreactoren
Zou het niet fantastisch zijn kerncentrales te bouwen die inherent veilig zijn? Jazeker. Heb je 30 à 50 jaar? De thoriumcentrale is dé favoriete oplossing tegen klimaatverandering voor mensen die niet in klimaatverandering geloven. Als kernenergie een rol speelt in klimaatbeleid, is dat conventionele kernenergie. De gesmolten-zoutreactor zal die rol mogelijk ooit overnemen. Maar daarop wachten is volksverlakkerij.
5. De blockchain voor de bühne
Zou het niet geweldig zijn om de mondiale productieketen transparant te maken via de blockchain? Nee. Een blockchain die een fysieke keten weerspiegelt, is precies zo betrouwbaar als de mensen die de blockchain op alle punten in de keten bijwerken. Als de zwakste schakel in de fysieke keten sjoemelt, sjoemelt hij ook in de blockchain. Wie borgt onbetwistbaar dat invoer overeenkomt met werkelijkheid?
6. Blauwe energie uit rivierwater dat de zee in stroomt
Zou het niet schitterend zijn als we energie opwekken uit het mengen van zoet rivierwater en zout zeewater? Jazeker. Het kan ook en het gebeurt zelfs al. Een Nederlandse vinding die de wereld gaat veroveren? Nee. Want onpraktisch en niet schaalbaar. Buiten de Afsluitdijk is er nauwelijks een riviermonding zo scherp afgescheiden van de zee. Doorgaans gaat scheepvaart voor op een beetje energieopwek.
7. Elektriciteit uit levende plantjes
Biomassa heeft geen beste naam. Zou het niet top zijn om stroom op te wekken uit plantjes die blijven leven? Nee. Daar zit geen muziek in. Tientallen vierkante meters grond volstoppen met elektrodes om een paar LED-lampen te laten branden, dat gaat gewoon niet vliegen. Zonnepanelen halen op een zonnige dag 150 watt per vierkante meter. Plantjes ooit in de toekomst misschien 3 watt per vierkante meter. En niet voor gratis.
Niet alle kleine beetjes helpen
Laat ik de eerste tegenwerping op dit artikel vast pareren. Nee. Niet alle kleine beetjes helpen. Alles dat energie opwekt, kost ook energie om te maken, te bouwen, te repareren, te slopen en te recyclen. Voor innovaties 1, 2, 3, 6 en 7 is de kans groot dat zij gedurende hun productieve levensduur minder energie opwekken dan zij zelf gedurende hun levenscyclus verbruiken.
Daarbij gaat de energietransitie absoluut niet om kleine beetjes. We moeten tempo maken en dat lukt niet met technologie die amper quitte speelt. Technologie moet zich energetisch zeker 5 keer en liever 50 keer terugverdienen om een zinvolle bijdrage te leveren aan de transitie. Efficiëntie is cruciaal. Daarom maak ik ook zo’n punt van het vermijden van waterstoftoepassingen waar betere alternatieven voor handen zijn.
Waar waterstof voor andere toepassingen onmisbaar is, helpen deze 7 beetjes echt niet. Zelfs niet een klein beetje.
Fouten maken mag
Laat ik ook de tweede tegenwerping op dit artikel vast addresseren. Nee, ik stuur niet aan op naming and shaming van mislukkingen en risicoloos energiebeleid. Innoveren moet, want nog lang niet op alle hoofdvragen van de energietransitie hebben we een sluitend antwoord. En op nog geen van deze vragen hebben we het beste antwoord.
Het mooie van de energietransitie is dat we deze eeuw schitterende doorbraken zullen forceren. Prachtige oplossingen waar nu nog niemand aan gedacht heeft, voor problemen die nu nog niemand voorziet.
Wat bijna net zo mooi is, is dat we deze eeuw vele doodlopende paden zullen inslaan. Miljoenen kostende misstappen die ons leren dat iets niet werkt. Of, als we echt geluk hebben: Waarom iets niet werkt.
Onnodige fouten herhalen, liever niet
Voor de bovengenoemde doodlopende paden weten we allang dat ze niet werken. En waarom. Wat deze concepten in leven houdt, is de combinatie van goedbedoelde scoringsdrang, de begrijpelijke aarzeling om moeilijke maar noodzakelijke keuzes te maken en enthousiast onbegrip bij de pers.
Een lijsttrekker in verkiezingstijd zet liever in op osmose of thorium dan op windparken of isolatie, een multinational op zoek naar free publicity gaat eerder voor de blockchain dan voor procesoptimalisaties en een enthousiaste duurzaamheidswethouder gaat liever voor energieleverende plantjes en fietspaden dan aan de slag met de complexe warmtetransitie. Natuurlijk snap ik het, maar ik pik het niet langer.
Laten we ons niet telkens opnieuw tegen deze zelfde stenen blijven stoten.
Imagecredit: Fachy Marín, via Unsplach Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Ontdek meer van WattisDuurzaam.nl
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Wat betreft punt 6 ‘blauwe energie’ of te wel osmotische energie. Men doet al ruim 10 jaar hier onderzoek naar. Het systeem bestaat uit zeer fijne ion-selectieve membranen waar tussen zee en rivierwater stroomt. Het probleem is dus dat die zeer fijne membranen acuut verstopt raken met klei- en zanddeeltjes en algenresten. Dat is jammer want al zou deze membranen maar een paar uur per dag kunnen werken (als ze de rest van de dag, uiteraard energiezuinig, schoon gemaakt kunnen worden dan zou het een goede back-up zijn geweest voor wind- en zonloze uren.
Een buizenstelsel onder het asfalt om warmte af/toe te voeren in
zomer/winter, is dat een innovatie waar muziek in zou kunnen zitten?
Vond wel een voorbeeld van een proef in Duitsland maar is ook al een paar jaar oud
https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20160803_02410418
https://ooms.nl/producten–oplossingen/energiewinning-uit-asfalt-/road-energy-systems-koudewarmte-opslag/
Ook dit lijkt mij vooral mooi voor persberichten. Iets betaalbaarder misschien in aanleg maar het maakt de realisatie van een wegconstructie vrij complex en de recycling van de fundering en het asfalt lastiger.