Tijd voor een enge maatschappelijke discussie over kernenergie
Het is politiek correct om elke kritische noot betreffende duurzame energie af te doen met de stelling dat ‘alles nodig is om klimaatverandering tegen te gaan’ en het is politiek correct om kernenergie categorisch af te wijzen. Een vreemde paradox.
Pakweg 40 jaar geleden liep in Nederland de ‘Brede Maatschappelijke Discussie’ over kernenergie.
De inzet was om via directe democratie met alle lagen van de bevolking tot overeenstemming te komen over de wenselijkheid van kerncentrales in Nederland. Ik was er niet bij maar volgens de overlevering was het geen vruchtbaar proces. Inmiddels zijn we twee kernrampen verder maar ook wat betreft de nadelen van kolen, gas, wind en zon stukken wijzer. Nu klimaatverandering dwingt tot ingrijpen in de energievoorziening, laait het debat over kernenergie opnieuw op.
Over en weer onzin over kernenergie
Net als begin jaren 80 is middle ground daarbij praktisch onvindbaar. Kernenergie is nog altijd een controversiële energiebron met felle voor- en tegenstanders, die elkaar veelal drogredenen en tegenstrijdige bewijsstukken toeslingeren.
Voor de twijfelende leek die filosofeert over de rol van kernenergie in de energietransitie, staan daarom slechts twee basale punten onomstotelijk vast:
- Kerncentrales en kernafval zijn in potentie levensgevaarlijk.
- Kernenergie kan een enorme bijdrage leveren aan de klimaatdoelen van Parijs.
Hoe deze twee waarheden zich tot elkaar verhouden, is voor die twijfelende leek niet te bepalen. Frustrerend.
Als kernenergie inderdaad een sleutelrol speelt in de energietransitie, rest er betrekkelijk weinig tijd dat vast te stellen. Bouwen van kerncentrales duurt jaren, bouwen aan maatschappelijke acceptatie nog veel langer en de bulk van de energietransitie moet in 2050 toch wel achter de rug zijn.
Als we beter af zijn zonder kernenergie is het evengoed zaak dat snel en overtuigend hard te maken. Zolang voorstanders van hernieuwbare energie en kerncentrales elkaar bestrijden, is fossiele energie de lachende derde.
Aanleiding voor dit stuk is de Pure Energie Wake Up Tour. Een studiereis naar Fukushima die ontstond uit een Twitterfittie tussen Joris van Dorp (criticaster anitkernenergiebeweging, ir.) en Alfons Wispels (oprichter windexploitant Pure Energie).
Naast de kemphanen reisden ook Peer de Rijk (directeur Wise) en atoomfysicus Wim Turkenburg af naar Japan, op zoek naar nuance. Afgaande op de reisverslagen heeft de trip indruk gemaakt maar zijn de heren ook hier niet echt dichter tot elkaar gekomen. Jammer.
Gezocht | Complete visie op de rol van kernenergie tot 2050
De uitdagingen van de energietransitie zijn te groot om kernenergie bij voorbaat te negeren. De risico’s van kernenergie te groot om te bagatelliseren. Het is tijd voor een hernieuwde, diepgaande discussie over de rol die kernenergie de komende decennia moet of (niet) mag spelen. Hieronder eerst vijf stellingen waar de kernenergiediscussie nu in blijft hangen, met per stelling steeds (gechargeerd) de standpunten van voor- en tegenstanders en mijn huidige beeld als twijfelende* leek.
Verderop in dit stuk een aanzet om gesprekken over kernenergie ietsje constructiever te maken.
Stelling 1 | Exploiteren van kernenergie resulteert in kernrampen
Voor: ‘Angst voor kernenergie is irreëel. Ondanks grootschalige toepassing kent de sector slechts 2 à 3 grote incidenten, een beetje straling is maar een beetje gevaarlijk, atoombommen bestaan ook zonder kerncentrales en dit is de enige sector die zijn afval überhaupt beheert.’
Tegen: ‘Angst voor kernenergie is logisch. Tsjernobyl en Fukushima waren echte rampen, radioactieve straling is echt levensgevaarlijk, atoombommen en ‘vuile bommen’ bestaan echt en er is geen oplossing voor de eindberging van kernafval dat tienduizenden jaren gevaarlijk blijft.’
Huidig beeld: De angst voor kernenergie lijkt groter dan nodig. Kernrampen zijn harde maar schaarse lessen geweest en een kernwapenvrije wereld lijkt niet via energiemarkt af te dwingen. Afhankelijk van je perspectief is de oplossing voor kernafval er al of is er überhaupt geen oplossing mogelijk.
Stelling 2 | Afwijzen van kernenergie resulteert in klimaatverdoemenis
Voor: ‘Kerncentrales zijn cruciaal om klimaatrampen af te wenden. Kernenergie is de enige CO2-vrije energiebron die op schaal bewezen is. Met wind en zon blijven kolencentrales nodig als backup.’
Tegen: ‘Kerncentrales zijn niet nodig om klimaatverandering tegen te gaan. Er is ruim voldoende wind- en zonne-energie op de wereld om fossiele energie én nucleaire energie samen overbodig te maken.’
Huidig beeld: Met wind, zon, biomassa, waterkracht, aardwarmte en opslag is het zeker mogelijk om het mondiale energieverbruik te dekken. De vraag is of kernenergie de CO2-uitstoot wezenlijk sneller op 0 brengt.
Stelling 3 | Kernenergie is veel duurder dan wind en zon
Voor: ‘De veiligheidseisen aan kernenergie zijn absurd, dat maakt kerncentrales onnodig duur. Daarnaast hebben gesubsidieerde wind- en zonneparken voorrang op het elektriciteitsnet. Dat verpest de markt voor kerncentrales.’
Tegen: ‘Echt duurzame energie is nu al goedkoper dan kernenergie, en de prijzen dalen alleen maar verder. Voor bestaande kerncentrales in de VS en Europa dreigt juist bankroet en centrales in aanbouw of planning lopen stuk voor stuk fors over budget.’
Huidig beeld: Wind en zonnestralen zijn gratis, daar elektriciteit van maken steeds goedkoper. Uraniumerts transporteren, opwerken en kernafval bergen is niet gratis. Veiligheidseisen zijn terecht streng. Dit gaan wind en zon winnen.
Stelling 4 | De energietransitie is onbetaalbaar zonder kerncentrales
Voor: ‘Kernenergie heeft geen energieopslag nodig. Kerncentrales leveren altijd, ook op een windstille winteravond. Wie de verborgen kosten van wind en zonnestroom meerekent, ziet dat kernenergie de goedkoopste oplossing is.’
Tegen: ‘De goedkope maar variabele wind- en zonnestroom samen met energiebesparing, accu’s, waterstof, andere vormen van opslag, slimme koelkasten en elektrische auto’s bieden een economisch haalbaar transitiepad zonder kernenergie.’
Huidig beeld: Betrouwbare continue levering is de kracht van kerncentrales maar dat alleen is niet zaligmakend. Ook met een grotendeels nucleaire energievoorziening zijn accu’s, waterstoffabrieken en overcapaciteit onvermijdelijk.
Stelling 5 | Bestaande kerncentrales moeten zo snel mogelijk dicht
Voor: ‘Uit alle incidenten is leering getrokken. Gemelde kleine incidenten betreffen vrijwel altijd het niet nucleaire deel van de centrales. Kernenergie is veiliger dan ooit en kerncentrales sluiten betekent gascentrales en kolencentrales bouwen. Een ramp voor het klimaat.’
Tegen: ‘De kerncentrales in Tsjernobyl en Fukushima voldeden aan veiligheidseisen. Toch ging het mis. Deze rampen en vele andere incidenten tonen aan dat kernenergie inherent onveilig is. Daarbij: Elke kilowattuur extra atoomstroom vergroot ook het afvalprobleem.’
Huidig beeld: Incidenten in kerncentrales halen snel het nieuws maar zijn ogenschijnlijk prima onder schot. Kerncentrales jaren eerder dan gepland sluiten, beperkt de hoeveelheid kernafval slechts gering en resulteert in onnodig veel extra CO2-uitstoot.
Voor de goede orde | Geen energiebron is vrij van nadelen
Een exercitie zoals hierboven kun je ook doen over kolencentrales, windturbines, biomassa, zonnepanelen, aardwarmte, accu’s of waterstof. Elke energiebron en elke oplossing heeft zijn kenmerkende nadelen. Gelukkig zijn de meeste nadelen te ondervangen door gelijktijdige inzet van andere bronnen en oplossingen.
| Inherent nadeel gekozen optie. | Mogelijke oplossing |
| In de winter leveren zonnepanelen bijna niets op. | We bouwen ook windparken. Die pieken juist in de herfst en de winter. |
| Als het in de winter even niet waait, heb je nog geen energie. | We bouwen ook biomassacentrales, die leveren wanneer je maar wil. |
| Bomen sneller verbranden dan ze groeien is niet CO2-neutraal. | We gebruiken ook waterkracht en stoken biomassa alleen bij nood. |
| Windparken, productiebossen en stuwmeren vergen veel ruimte. | In dichtbevolkt gebied bouwen we kerncentrales. |
| Een kerncentrale in dichtbevolkt gebied is gevaarlijk. | We leggen een lange kabel en bouwen kerncentrales in de Sahara. |
| Ook ver weg van alles blijft kernafval duizenden jaren gevaarlijk. | We leggen een lange kabel en bouwen zonnecentrales in de Sahara. |
| Als het in de Sahara donker is, hebben we geen energie. | We bouwen zonneparken en een waterstoffabriek in de Sahara. |
| Bij productie en transport van H2 gaat veel energie verloren. | We bouwen drie keer zoveel zonneparken en waterstoffabrieken. |
| Er gaat teveel ongerepte Sahara verloren. | Tsja.. |
Welke route we ook kiezen, de energietransitie is een gigantische uitdaging. Wie opties resoluut wegstreept, maakt de transitie direct nog veel uitdagender. Daar zul je doorslaggevend zwaarwegende argumenten voor moeten aandragen.
Een constructiever gesprek over kernenergie en klimaat graag
De ongemakken en risico’s van klimaatverandering zijn niet te beteugelen zonder nieuwe ongemakken en nieuwe risico’s te introduceren. Zijn de ongemakken en risico’s van een energietransitie met geen of nauwelijks kernenergie aantrekkelijker dan die van een transitie naar veel kernenergie? Vijf uitgangspunten om het debat daarover ietsje verder te brengen.
1. De kostenstrijd gaat niet tussen 100% nucleair of 100% groen
De kale kosten van nieuwe wind en zonnestroom zijn inmiddels zo laag dat het geen zin heeft te filosoferen over een wereld die volledig draait op kernenergie. Als je kerncentrales bouwt, moet je verdienmodel kloppen onder hevige concurrentie van variabele energiebronnen. Kernenergie wegdenken in een volledig hernieuwbaar scenario is evengoed niet reëel. De ±450 kerncentrales die in de huidige wereld operationeel zijn, leveren goedkopere stroom dan het gemiddelde nieuwe windpark. Daarbij moeten de kosten voor opslag van reeds opgespaard kernafval hoe dan ook genomen worden.
2. Beschouw de angst voor kernenergie als een gegeven
Er zijn (op het eerste gezicht overtuigende) studies die claimen dat de evacuatie van Fukushima meer kwaad heeft gedaan dan de directe gevolgen van kernramp zelf. Desondanks ligt het in de lijn der verwachting dat er bij een volgende kernramp net zo halsoverkop geëvacueerd wordt. Of de risico’s van kernenergie nu worden onderschat of overdreven, de angst voor nucleaire rampen is groot. Die angst gaat niet meer weg. Wie een grote rol voor kernenergie ziet, zal moeten dealen met die angst. Bagatelliseren van risico’s doet de populariteit van de nucleaire optie geen goed.
3. Hopen op baanbrekende innovaties is geen strategie
Gezien de nadelen van de beschikbare opties is het verleidelijk te dromen over zonnepanelen met dubbel zoveel opbrengst, 100 procent veilige gesmoltenzoutreactoren, osmose of kernfusie. Helaas. Als jouw droomoplossing voor de energietransitie niet binnen 5 jaar op gigawattschaal toepasbaar is, is de relevantie voor de uitdaging die vandaag voor ons ligt nihil. Als je kiest voor kernenergie, kies je voor de kerncentrales van vandaag. Als je kiest voor hernieuwbare energie dan kies je voor rechthoekige platen silicium, molens met drie wieken, betonnen stuwdammen en stapels houtkorrels.
4. De energiewereld is in 2050 nog lang niet af
Als je enthousiast bent over hyperefficiënte zonnecellen, kernfusie of thoriumkerncentrales is dat top. Je droomt alvast over een nog mooiere toekomst. Het energiesysteem dat we de komende decennia inrichten om van kolen, gas en olie af te komen, is niet statisch. Het energieverbruik blijft ongetwijfeld stijgen, windparken en kerncentrales die we vandaag bouwen zijn in 2070 sowieso afgeschreven en de ontwikkeling staat nooit stil. Kansen te over voor de droomconcepten die in gedachten nu al hoge ogen gooien. Wie weet domineren ze rond de eeuwwisseling alsnog de wereldeconomie.
5. Een Tesla rijdt op atoomstroom even lekker als op windstroom
Of het zwaartepunt na de energietransitie nu op kernenergie of op hernieuwbare energie ligt, elektriciteit is bijna zeker de belangrijkste energiedrager. Warmtepompen, elektrische auto’s en waterstoffabrieken doen het evengoed op elke vorm van elektriciteit. Voorlopig hebben kernenergie, wind en zon samen nog een wereld te winnen op kolenboertjes, olie- en gasconcerns. Laat groei van CO2-vrije elektriciteit en elektrificatie de prioriteit zijn en vecht elkaar niet de tent uit.
*Mijn voorlopige overtuiging: Het is doorgaans geen goed idee kerncentrales vervroegd te sluiten. Nieuwbouw van kerncentrales is niet onmisbaar maar alles afgewogen wenselijk. Dit staat – net als alles in dit stuk – ter discussie in de reacties en op Twitter (#KernenergieOfNie).
Imagecredit: Jakob Madsen, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Ontdek meer van WattisDuurzaam.nl
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Het probleem zoals ik het zie is dat het klimaat eigenlijk helemaal niets met energietransitie te maken heeft, d.w.z. het overschakelen van fossiele energie naar een duurzame, betrouwbare, toekomstbestendige en goedkope energievoorziening. De klimaatgevoeligheid voor CO2 blijkt telkens lager uit te vallen waardoor het nastreven van CO2-reductie een heilloze en geldverkwistende weg is. Veel interessanter is het om nieuwe vormen van kernenergie te ontwikkelen, zoals thoriumcentrales op middellange termijn en kernfusie op lange termijn.
Windmolens, zonnepanelen en biomassa zijn een schijnoplossing voor een niet bestaand probleem en niet toekomstbestendig. De Duitse hernieuwbare energie-maatschappij brokkelt inmiddels aan de onderzijde af door gebrek aan energie wegens onbetaalbaar met alle financiële en gezondheidsellende voor maar liefst 7 miljoen Duitse gezinnen. En dat staat ons ook te wachten over 2-3 jaar.
Net als renewables zijn kerncentrales lelijke eendjes. In de propaganda voor dergelijke systemen, mogen we nooit weten dat ze al bakken met fossiele energie absorberen, VOORDAT ze zelf gebruiksklare energie (electriciteit) afleveren. Nog erger is, dat ze parasiteren op een structuur en supply lijnen die volledig afhankelijk zijn van goedkope, fossiele brandstoffen. Modificatie van die structuur zal onmiddellijk negatief impacteren op dergelijke vormen van energieopwekking of ze vernietigen.
“De klimaatgevoeligheid voor CO2 blijkt telkens lager uit te vallen”… bron?
Ik mis bij de nadelen (zoals wel vaker) de luchtvervuiling door biomassa. Het zijn in feite gewoon kolencentrales, maar dan smeriger. Zeker de kleinere installaties, zonder al te geavanceerde rookgasreiniging, die soms midden in woonwijken staan en bij bijv glastuinbouwers. De uitstoot van fijnstof en andere rotzooi (dioxines, PAKs, benzeen, etc) leidt allemaal direct tot concrete gezondheidsschade en voortijdige sterfgevallen.
Misschien kunnen we het daar eens over hebben? Net zoals kernenergie niet salonfähig is krijgt biomassa automatisch een vrijgeleide. Het gaat daar alleen over CO2-neutraliteit ja dan wel nee. Waarom?
Ik citeer mijzelf even: “Een exercitie zoals hierboven kun je ook doen over kolencentrales, windturbines, biomassa, zonnepanelen, aardwarmte, accu’s of waterstof”
Alle bronnen hebben meerdere nadelen. Dit stuk gaat over de (on)wenselijkheid van kernenergie.
” biomassa … smeriger.
Zeker de kleinere installaties … die soms midden in woonwijken staan en bij bijv
glastuinbouwers.”
Kun je één glastuinbouwer noemen die biomassa stookt?
Al onze tuinders zitten op aardgas o.a. omdat ze dan de CO² rijke afgekoelde afvoergassen in hun kassen kunnen invoeren. Dankzij het verhoogde CO² percentage groeien de planten aanzienlijk sneller.
Waar staat een biomassa centrale midden in een woonwijk??
Of is dat ook een verzinsel?
Overigens vind ik het verstoken van biomassa weggegooid geld omdat het erg duur is (~60% van de kosten van kernenergie) en niet goedkoper wordt, waardoor de noodzakelijke subsidie ook niet gezien kan worden als een investering zoals bij wind en zon. Daar hebben die subsidies immers tot gigantische kostendalingen geleid die nog lang niet teneinde zijn.
Het is derhalve veel efficiënter om het geld te steken in meer wind en zon.
“Een studiereis naar Fukushima die ontstond uit een Twitterfittie tussen Joris van Dorp (kernenergie-enthousiast) en Alfons Wispels (oprichter windexploitant Pure Energie).”
Ik ben geen kernenergie-enthousiast. Ik heb niets met de kernenergiesector te maken. Ik ben ingenieur (ir) en criticaster van de antikernenergiebeweging.
Door mij te introduceren als “kernenergie-enthousiast” doe je het lijken alsof steun voor kernenergie iets is van individuele enthousiastelingen. In werkelijkheid zijn alle echte experts op het gebied van energie en klimaat voorstander van civiele kernenergie, waaronder het Internationaal Energieagentschap en het VN Klimaatpanel.
Zelfs Shell is voorstander van kernenergie, en ziet in zijn Sky Scenario een verviervoudiging van kernenergie als randvoorwaarde voor het behalen van het Parijs Akkoord.
Iedereen met hersens en met hart voor mens en milieu zou zich moeten afzetten tegen de antikernenergiebeweging, en niet – zoals jij in dit artikel lijkt te doen – suggereren dat er wat te zeggen is voor hun angstaanjagende halve waarheden en hele leugens.
Waarvan akte.
Je reisgenoot had ook zijn bemerkingen dus ik denk dat ik aardig in het midden zit.
https://twitter.com/peerderijk/status/988074750999187456
Het is duidelijk dat de overgrote meerderheid van de Duitse energie experts voor hernieuwbare energie en tegen kernenergie zijn… Inmiddels produceren hernieuwbare bronnen daar al tegen de 40% van alle publieke elektriciteit.
Hernieuwbare zijn tegenwoordig veel goedkoper (factor 3-6) en veel sneller te implementeren (factor 3-6) dan kernenergie.
En het verschil gaat verder toenemen gezien de voorspelde kostendalingen bij wind, zon en opslag in de periode tot 2030.
Kernenergie gaat de transitie naar een emissie arme elektriciteitsvoorziening zwaar vertragen!
Aangezien we geld maar een keer kunnen uitgeven en we voor een euro gestoken in hernieuwbare 2-6 keer zoveel emissie arme KWu’s terugkrijgen. En die krijgen we dan bovendien veel sneller zonder stralingsrisico’s en risico’s dat grote gebieden onbewoonbaar worden. Zie bijv. http://goo.gl/RzZwcV
en http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22223329
Een 2e kerncentrale zal niet operationeel zijn voor 2035 gezien de bouwtijden in de ons omringende westelijke landen. Die komt dus een beetje als extreem dure mosterd na de maaltijd.
@ Joris,
Je blijft maar veel en hard roepen, maar bewijst niks. Trouwens, mijn tante heeft een kanarie van een kilo.
Geliefde medewerker,
Wij hebben een aantal maanden geleden aan een Stichting Ontmoeting stagaire Annaruth(Eva) beloofd de mensheid te redden.
Ook van nucleaire gevaren:
Welnu gisteravond op het NOS-TV-journaal werd er een verslag gedaan dat de nucleaire-/atoombommen-wapenwedloop nu weer op een hoogtepunt afstreeft. Dat betekent dat het totale verdwijnen van de mensheid nu mogelijk is. Als er een totale atoomoorlog uitbreekt zijn er geen overlevenden meer op deze planeet Aarde en is iedereen geteleport…eerd. Voorkom dit en laten we daarom onze arrogantie opzij zetten om deze mensheid/planeet te vernietigen; teken daarom aub. de petitie tegen atoombommen/nucleaire destructieve energie op http://www.Raelcanada.org en kan je daaronder ook nog adressen vinden op deze internet site om persoonlijk naar regeringsleiders post te versturen met dit anti-atoombommen verzoek.
Help daarom allen mee om jezelf te redden; jezelf en de mensheid te behoeden van een collectieve zelfmoord.
Namens het Almachtig Licht Vishnu-Maitreya-Jezus-Kalki.
Daarom moeten nu aardse- en buitenaardse- wetenschappers samenwerken om deze planeet/mensheid te redden van haar ondergang.
Een kleine opmerking, zo’n straalt s’nachts niet, het waait niet altijd maar een kerncentrate is ook niet heel handig om harder en zachter te zetten. Een oude centrale gaat constant. In Belgie is daar nog een stuwmeer voor gebouwd om tijdens de daluren zijn electriciteit kwijt te kunnen. Ik lees dat ondertussen de techniek wel ontwikkeld is om te varieren maar dat die techniek niet altijd wordt toegepast nieuwere centrales. Waarom weer ik niet waarom.
Als kernfusie er ooit van komt is dat bij de huidge stand van de techniek misschien beter verdedigbaar. Hoewel nu heel duur om te ontwikkelen. Met veel overheidsgeld terwijl het nog lang niet in het zicht is. Als de kernernergie had willen blijven bestaan hadden ze er veel tijd voor. Thorion, zoutreactoren bestaan al lang. Nu als het te laat is moet de overheid de ontwikkeling betalen. Haast zeker komt een oplossing te laat voor de energietransitie. Moeten we er nu dan in investeren.